روده مهمترین عضو در دستگاه گوارش است که وظیفه جذب مواد مغذی، املاح و ویتامین‌های موادغذایی تغذیه شده توسط انسان را برعهده دارد. آسیب و بیماری این اندام مهم، می‌تواند منجر به بروز مشکلات شدید جسمی و روحی در انسان شود. التهاب روده یکی از شایع‌ترین و مهمترین مشکلات دستگاه گوارش محسوب می‌شود. در ادامه این متن شما را بیشتر درباره شناخت بیماری التهاب روده بزرگ، علت ابتلای به آن، چگونگی علائم آن و همچنین نحوه درمان آن آشنا می‌کنیم.  

فهرست مطالب 

• التهاب روده چیست   

• علت ابتلا به التهاب روده چیست

• علائم التهاب روده چیست

• ارتباط استرس و التهاب روده

• التهاب روده بزرگ در کودکان

• التهاب روده کوچک چیست

• التهاب روده بزرگ چگونه درمان می‌شود

  • درمان دارویی التهاب روده

  • درمان خانگی التهاب روده

  • درمان التهاب روده بزرگ در طب سنتی

التهاب روده چیست

بیماری التهاب روده (Inflammatory Bowel Disease) یکی از مهم‌ترین بیماری‌های دستگاه گوارش تلقی می‌شود. کرون (Ulcerative Colitis) و کولیت اولسراتیو (Disease Crohn^,s) دو نوع خیلی رایج و مهم از بیماری التهاب روده هستند.

بسیاری از محققان بر این باورند که التهابات دستگاه گوارشی از جمله التهاب روده نوعی حمله دستگاه ایمنی به دستگاه گوارش (بیماری خودایمنی) است. ولی مطالعات و تحقیقات درباره این موضوع نشان می‌دهند، که دستگاه ایمنی با دشمن شناختن میکروب‌ها و باکتری‌های مفید و غیرخطرناک روده به آنها حمله کرده و باعث بروز التهاب در این اندام مهم گوارشی می‌شود.

کرون یکی از خطرناک‌ترین نوع التهاب در دستگاه گوارش است و به صورت متداول در انتهای روده‌ بزرگ و روده کوچک دیده می‌شود. این نوع التهاب می‌تواند به اعماق بافت‌های آسیب دیده نیز نفوذ کرده و باعث ایجاد احساس درد شدید و مشکلاتی در عملکرد دستگاه گوارش شود. این سویه از التهاب می‌تواند، به صورت ناگهانی و با شدت فراوان بروز کند.

کرون در برخی مواقع، ممکن است، منجر به ناتوانی و مرگ افراد شود. کولیت اولسروز نیز یکی دیگر از سویه‌های بیماری التهابی روده و دستگاه گوارش است. این نوع از التهاب بیشتر در قسمت درونی مقعد و روده بزرگ نمایان می‌شود. کولیت اولسروز نیز می‌تواند به صورت کاملا ناگهانی بروز کند.

جراحی یکی از راهکارهای مهم و دائمی برای درمان این نوع از التهاب در روده بزرگ شناخته می‌شود‌.

علت ابتلا به التهاب روده چیست

علت بیماری التهاب روده (Inflammatory Bowel Disease) هنوز به طور کامل مشخص نیست. بسیاری از محققان ترکیب شرایط محیطی و عوامل وراثت و ژنتیک را مهمترین عامل در بروز این بیماری می‌دانند. در همین حال عده‌ای دیگر بر این باورند که التهاب روده و دستگاه گوارش یک بیماری خودایمنی و در حقیقت نتیجه حمله دستگاه ایمنی (پادتن‌ها) به دستگاه گوارش است.

احتمال خودایمنی بودن بیماری التهاب روده خود به دو نوع احتمال تقسیم می‌شود؛

• در اولین حالت، گمان می‌رود، دستگاه ایمنی بدن به بافت روده حمله کرده و آن را بیگانه بپندارد.
• در حالت دوم ممکن است پادتن‌های دستگاه‌ها ایمنی بدن باکتری‌ها، میکروب‌ها و دیگر ریز موجودات داخل روده را حتی با وجود بی‌خطر بودن مورد حمله قرار ‌داده و باعث نابودی آنها و همچنین بافت روده شود.

عوامل استرس‌زا، تغذیه، مصرف بی‌رویه و غیر اصولی داروهای شیمیایی و استعمال دخانیات نیز می‌توانند در بروز این بیماری و همچنین افزایش علائم التهاب روده نقش مهمی ایفا کنند. افراد می‌توانند با رعایت اصول سبک زندگی سالم و ترک دخانیات، احتمال ابتلا به التهاب روده را به حراقل برسانند. 

علائم التهاب روده چیست

علائم و عوارض بیماری التهاب روده بسته به نوع التهاب، شدت بیماری و مدت زمان درگیری دستگاه گوارش متفاوت است. علائم این بیماری ممکن است کاملا ناگهانی بروز کرده و یا برای مدتی به صورت نامعلوم فروکش کند.

بیماری التهاب روده بسته به اینکه کدام قسمت از روده و دستگاه گوارش را درگیر می‌کند، عوارض مختلفی در پی خواهد داشت. دردهای عضلانی در اطراف حفره شکمی، تب، فقر آهن، کاهش اشتها، اسهال و کاهش وزن از علائم متداول التهاب روده محسوب می‌شوند. دردهای شکمی و اسهال مهمترین موارد، در علائم گفته شده هستند.

ارتباط استرس و التهاب روده

از آنجایی که سیستم عصبی و مغز انسان در ارتباط زیاد و کامل با دستگاه‌های بدن به ویژه دستگاه گوارش هستند، در نتیجه بیماری و نقص در هرکدام باعث ایجاد مشکل و تنش در دیگری خواهد شد.

روده یکی از مهمترین اندام‌های دستگاه گوارش بوده که به دلیل داشتن اعصاب بسیار قوی بسیار به مغز شبیه است. شاید سند و مدرک علمی دقیقی مبنی بر ارتباط مستقیم استرس و ایجاد بیماری التهاب روده وجود نداشته باشد، ولی دانشمندان و پزشکان معتقداند استرس و تنش اعصاب باعث تشدید و افزایش علائم و عوارض بیماری‌های دستگاه گوارش به ویژه بیماری التهاب روده خواهد شد.

انجام ورزش‌های هوازی، یوگا، دوری از افکار منفی، زندگی در محیطی مملو از آرامش و مثبت‌نگری می‌توانند به بهبود علائم و کاهش شدت بیماری التهاب روده کمک بسیاری کنند.

التهاب روده بزرگ در کودکان

علائم بیماری التهاب روده بزرگ که ممکن است منجر به ایجاد زخم در دیواره روده شود، در هر کودک نسبت به کودک دیگر متفاوت است. از علائم شاخص و مهم این بیماری در کودکان می‌توان به دل درد، اسهال، تب، استفراغ، کاهش اشتها، خونریزی مقعدی و کاهش وزن اشاره کرد.

برای درمان این بیماری در کودکان پزشک متخصص ابتدا با انجام آزمایشاتی مانند آزمایش خون، نمونه مدفوع، آندوسکوپی و کولونوسکوپی و همچنین معاینات بالینی و مطالعه پیشینه بیماری‌های وراثتی و خانوادگی شدت و نوع بیماری را شناخته و به درستی تشخیص می‌دهد. سپس با متد گام به گام یعنی مرحله‌ای پروسه درمان را آغاز می‌کند.

در آغاز پزشک با تغییر رژیم غذایی کودک و تجویز دوز مناسبی از داروهای ضد التهابی آمینوسالیسیلات‌ها (Aminosalicylates) سعی در کنترل بیماری با کمترین عوارض خواهد داشت. در صورت بهبود علائم در بیمار، این روش کم‌خطر برای درمان کودک انتخاب شده و ادامه می‌یابد.

در صورت دیده نشدن بهبودی در علائم، پزشک به ناچار روش‌های درمانی پیچیده‌تری مانند تجویز داروهایی جهت کاهش سیستم ایمنی بدن (Azathioprine و Tacrolimus)، داروهای استروئیدی، آنتی ‌بیوتیک‌ها و عمل جراحی را به صورت پلکانی آزمایش می‌کند. درمان کودکانی که دچار بیماری گوارشی از قبیل بیماری التهاب روده هستند، حتما و جدا باید توسط پزشک متخصص انجام پذیرد.    

التهاب روده کوچک چیست

از آنجایی که پیش‌تر نیز گفته شد، بیماری التهاب روده به دو نوع کرون و کولیت تقسیم‌بندی می‌شود. نوع کرون این بیماری می‌تواند باعث بروز التهاب در انتهای روده کوچک (ایلیوم) شود.

ژنتیک، بیماری خود ایمنی، رژیم غذایی و استرس نقش بزرگی در بروز التهاب روده کوچک ایفا می‌کنند. این بیماری معمولا قبل از سن ۳۰ سالگی نشانه‌های خود را در فرد بیمار بروز می‌دهد و مقدار و شدت علائم در افراد مختلف متفاوت بوده و گاها به صورت بسیار ناگهانی ظاهر می‌شوند.

کمبود مواد مغذی، سرطان کولون، انسداد روده، التهاب، فیستول و زخم روده از عوارض مهم التهاب روده کوچک هستند. از علائم رایج این بیماری می‌توان به، دل‌درد، تهوع، تب، اسهال، کم‌خونی، کمبود انرژی، کاهش وزن و احساس خستگی اشاره کرد.

التهاب روده بزرگ چگونه درمان می‌شود

بیمار باید حتما زیر نظر پزشک متخصص و طبق تجویز او پروسه درمان را آغاز کند. پزشک ابتدا با انجام آزمایشات مختلف، معاینات بالینی، مطالعه پیشینه و مشاهده علائم فرد بیمار مرحله و شدت بیماری را تشخیص داده و بهترین روش برای درمان و یا کاهش علائم را تجویز می‌کند. درمان خودسرانه و بدون مشورت پزشک مطمعنا عوارض و تبعات جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.

درمان‌های ضدالتهابی اولین روش برای درمان بیماری التهاب روده و دستگاه گوارش به حساب می‌آیند. پزشک با گام به گام پیش بردن پروسه درمان، ابتدا سعی در تجویز کم خطرترین روش درمانی بر روی بیمار خواهد بود، سپس در صورت حاصل نشدن بهبودی با روش‌های ابتدایی، داروها ارتقا یافته و درمان وارد مرحله بالاتری می‌شود.

درمان دارویی التهاب روده

برای درمان دارویی باید ابتدا از داروهایی با دوره درمان کوتاه‌تر و کم خطرتر استفاده کرد، سپس در صورت بهبود نیافتن علائم از داروهایی با طول درمان طولانی‌تر و قوی‌تر بهره برد.

داروهایی از دسته آمینوسالیسیلات‌ها (Aminosalicylates) که از داروهای ضد التهاب به شمار می‌روند، مانند سولفاسالازین (Sulfasalazine) ، آزولفیدین (Azulfidine) ، بالسالازید (Balsalazide) ، اولسالازین (Olsalazine) ، مسالامین (Mesalamine) و کولازال (Colazal) از مهمترین داروها در زمینه بهبود علائم در بیماری التهاب روده و دستگاه گوارش هستند.

ممکن است پزشک در دوران خاموشی بیماری نیز مصرف این داروها را به بیمار توصیه کند. کورتیکواستروئیدها جزو داروهایی با اثرات جانبی هستند که در صورت بروز علائم شدید توسط پزشک تجویز می‌شوند. این نوع از داروها به سرعت علائم بیماری را کاهش می‌دهند؛ ولی نمی‌توان از آنها برای مدت طولانی استفاده کرد.

آزاتیوپرین (Azathioprine)، متوتروکسات (Methotrexate) و روماترکس (Rheumatrex)از داروهای مهم در زمینه سرکوب سیستم ایمنی بدن هستند. به این وسیله دستگاه ایمنی کمتر به بافت‌های دستگاه گوارش حمله کرده و آنها را نابود می‌کند.

جراحی نیز یکی از روش‌های درمان بیماری کولیت اولسراتیو است، ولی با کمک این روش نمی‌توان کرون را از بین برد.

درمان خانگی التهاب روده

بسته به نوع بیماری، شرایط فردی، مدت زمان درگیری دستگاه گوارش و شدت بیماری نوع درمان خانگی (خود مراقبتی) متفاوت خواهد بود. تغذیه نقش مهمی در کاهش شدت عوارض بیماری التهاب روده خواهد داشت.

افراد دارای این نوع بیماری باید تا حد زیادی از مصرف غذاهایی با فیبر بالا و دیر هضم پرهیز کنند. بیماری‌هایی که دستگاه گوارش را دچار مشکل می‌کنند، مطمعنا با گذشت زمان بدن را با کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی مواجه خواهند کرد؛ به همین دلیل بیماران باید هر چند وقت یکبار با انجام آزمایشات لازم، از میزان مواد مغذی و ویتامین‌های بدن خود آگاه شده و با خوردن قرص‌های مکمل کمبودها را جبران کنند.

بهبود شرایط زندگی و کاهش استرس و اضطراب نیز نقش مهمی در کاهش علائم بیماری التهاب روده خواهد داشت.

درمان التهاب روده بزرگ در طب سنتی

از نظر طب سنتی سردی طبع بدن و بلغمی مزاج مهمترین عوامل در زمینه ابتلا به بیماری التهاب روده محسوب می‌شوند. عادات ناسالم، تغذیه غیر اصولی و استرس نقش مهمی در ایجاد سردی بدن ایفا می‌کنند.

• دم‌کرده بارهنگ به همراه عسل و گلاب نوشیدنی مناسبی از نظر طب سنتی جهت درمان بیماری التهاب روده شناخته می‌شود، همچنین مصرف دم کرده بادرنجبویه، گل‌گاوزبان و اسطوخدوس نیز در کاهش عوارض بیماری‌های گوارشی ناشی از استرس و ضعف اعصاب بسیار مناسب هستند.

• زنجبیل جزو گیاهان بسیار مهم و تأثیرگذار با طبع گرم است که نقش مهمی در کاهش سردی بدن انسان ایفا می‌کند.

• درمان‌های سنتی مانند بادکش گذاشتن و یا حجامت کردن نیز هر کدام به نوبه خود می‌توانند در کاهش علائم این نوع بیماری گوارشی مؤثر واقع شوند.  

سخن پایانی

بیماری التهاب روده که یکی از مهمترین بیماری‌های دستگاه گوارش به حساب می‌آید، به دو نوع کرون (Ulcerative Colitis) و کولیت اولسراتیو (Disease Crohn^,s) تقسیم می‌شود، علائم و عوارض این بیماری در افراد مختلف بسته به شرایط فردی، شدت بیماری و مدت زمان درگیری دستگاه گوارش متفاوت خواهد بود. درمان این بیماری باید حتما زیر نظر پزشک متخصص صورت بگیرد.