اختلال یادگیری در کودکان | علت، نشانه‌ها و روش‌های درمانی

اگر درک مطالب برای فرزندتان آسان نیست یا در کلاس درس مشکل دارد، ممکن است به یک اختلال یادگیری دچار باشد. پیش از آنکه مواردی مانند پایین بودن هوش یا نداشتن انگیزه را مقصر بدانید، بهتر است بدانید اختلال یادگیری چیست، انواع اختلالات یادگیری کودکان کدامند، چه علائمی دارند و چگونه درمان می‌شوند. تا پایان این مطلب با ما باشید تا پاسخ تمام این سوالات را به روشنی دریافت کنید.

فهرست مطالب

• اختلال یادگیری چیست
• انواع اختلالات یادگیری و علائم آنها
• علل ابتلا به اختلال یادگیری کدامند

اختلال یادگیری چیست

اختلال یادگیری (learning disability) به این صورت تعریف می‌شود: «هر شرایط ذهنی که فرد را از کسب دانش یا مهارت مشابه با سایرین در گروه سنی خود بازمی‌دارد». به زبان ساده‌تر اختلال یادگیری نوعی مشکل در پردازش اطلاعات است که باعث می‌شود کودک مهارتی را یاد نگیرد یا نتواند به درستی از آن استفاده کند.
برخلاف تصور عموم کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری از هوش متوسط یا بیشتر برخوردارند. به این ترتیب کودک در زمینه یادگیری و تحصیل، کمتر از آنچه نسبت به سن و هوشش انتظار می‌رود، ظاهر می‌شود. 

انواع اختلالات یادگیری و علائم آنها

ناتوانی‌های یادگیری می‌توانند مهارت‌های مختلف کودک مانند خواندن، نوشتن، صحبت کردن، گوش دادن، استدلال یا ریاضیات را تحت تاثیر قرار دهند. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ممکن است در نظم دادن، برنامه‌ریزی کردن، حافظه و توجه نیز مشکلاتی داشته باشند. در ادامه دسته‌بندی و علائم هر اختلال یادگیری را می‌خوانید.

خوانش پریشی (دیسلکسیا)

اول ببینیم خوانش پریشی چیست. اختلال خواندن یا همان خوانش پریشی نوعی ناتوانی یادگیری است که پردازش زبان گفتاری یا نوشتاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کودک مبتلا به اختلال خوانش، در درک اینکه چطور یک حرف نشان‌دهنده صدایی خاص است یا کلمه‌ای از ترکیب چند حرف (و صدا) تشکیل می‌شود، مشکل دارد. برای افراد مبتلا به اختلال خوانش روان‌خوانی، درک مطلب، به یادآوردن آنچه خوانده‌اند و نتیجه‌گیری بر اساس آن کار دشواری است.

علائم خوانش پریشی:

• معکوس کردن موقعیت حروف
• دشواری در درک مطلب
• خوانش با تاخیر
• مشکل در تشخیص کلمات از طریق دیدن
• مشکل در بخش کردن کلمات به صداهای تشکیل‌دهنده 
• مشکل در نامگذاری حروف و اعداد متوالی

اختلال نوشتن (دیسگرافیا)

این اختلال یادگیری مهارت‌های مربوط به نوشتن را هدف می‌گیرد. کودک مبتلا به اختلال نوشتن، ممکن است در زبان گفتار، در دست گرفتن مداد یا نوشتن یک متن خوانا و با مفهوم مشکل داشته باشد. دیسگرافیا فکر کردن و نوشتن هم‌زمان را برای فرد دشوار می‌کند. طوری که ممکن است کودک نوشتن یک داستان را از وسط آن شروع کند، جزئیات مهم را به طور کلی جا بیاندازد یا نکته‌ای را چندبار تکرار کند. مشکلات مربوط به دستور زبان نیز در این کودکان دیده می‌شود.

نشانه‌های اختلال نوشتن:

• دست خط آشفته
• نیاز به زمان زیاد برای نوشتن
• نگه‌داشتن نادرست ابزار نوشتن در دست
• دشواری در بیان منظور به صورت جمله واضح
• متن نامنسجم و نامفهوم
• دستور زبان ضعیف
• هجی کردن با صدای بلند هنگام نوشتن

اختلال ریاضی (دیسکلکولیا)

کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ریاضی در درک و یادگیری مفاهیم عددی مانند کمیت و ارزش مکانی اعداد و زمان به مشکل برمی‌خورند. حل کردن مسائل ریاضی و محاسباتی نیز برای آنها دشوار است. البته در نظر داشته باشید که کودکان زیادی ریاضیات را دوست ندارند. اما می‌توانند با تمرین و مطالعه آن را درک کنند. اما کودک مبتلا به دیسکلکولیا با وجود ساعت‌ها تمرین ممکن است همچنان در فهم و یادسپاری ریاضیات مشکل داشته باشد.

علائم اختلال ریاضی:

• دشواری در درک مفاهیمی مانند اندازه‌گیری، زمان و تخمین
• مشکل در پیروی از ترتیب عملیات حل مسئله
• ناتوانی در درک اعداد و ارتباط آنها با یکدیگر
• ناتوانی در سازماندهی اطلاعات مسائل ریاضی
• مشکل در استفاده از نمادها و فرمول‌ها

از آنجا که یادگیری ریاضی وابسته به درک مطالب قبلی آن است، این اختلال می‌تواند کودک را سال‌ها درگیر کند. چنین کودکانی به سطوح بالای اضطراب دچار می‌شوند و حتی از بازی‌های مربوط به اعداد و ارقام اجتناب می‌کنند. آنها در صورت درمان نشدن در آینده دچار ضعف در محاسبات مالی و زمانی خواهند شد.

اختلال هماهنگی رشدی (دیسپراکسی)

این اختلال یادگیری، مهارت‌های حرکتی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، با این وجود می‌تواند مانع از یادگیری برخی کارها شود. چنین کودکانی مهارت‌های کلامی را کسب می‌کنند و در مهارت‌های غیر کلامی مانند مهارت دیداری-فضایی و دیداری-حرکتی مشکل دارند.

نشانه‌های اختلال هماهنگی رشدی:

• مشکل در برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکات فیزیکی
• دشواری در هماهنگی چشم و دست، پریدن و دویدن
• دشواری در تفسیر حالات چهره و بدن در تعاملات اجتماعی
• سختی در مهارت‌های حرکتی ظریف مانند نوشتن

اختلال نقص توجه/ بیش فعالی 

ADHD در واقع یک اختلال رشدی در نظر گرفته می‌شود تا اختلال یادگیری؛ اما در برخی دسته‌بندی‌ها آن را زیرمجموعه اختلالات یادگیری می‌دانند. بسیاری از کودکان مبتلا به نقص توجه/ بیش‌فعالی به دلیل رفتار نادرست در کلاس درس تنبیه می‌شوند، در حالی که آنها کنترلی بر رفتار خود ندارند. در ADHD یا آنچه عموم مردم به اختصار بیش‌ فعالی می‌نامند، رفتارهای تکانشی و بی‌قراری به همراه نقص توجه و حواس‌پرتی دیده می‌شود. گروه دیگری از کودکان دچار حواس‌پرتی و اختلال تمرکز هستند اما بیش‌ فعالی فیزیکی ندارند که به این مشکل اختلال نقص توجه (ADD) گفته می‌شود.

علائم نقص توجه/ بیش فعالی (ADHD):

• بی قراری مداوم و ناتوانی در نشستن در محیط‌های آرام 
• ناتوانی در تمرکز روی کارها
• حرف زدن زیاد
• عمل کردن بدون فکر
• کم‌داشتن یا نداشتن حس خطر

علائم نقص توجه (ADD):

• دامنه توجه پایین و پرت‌شدن حواس به آسانی
• دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها و یادگیری چیزهای جدید
• فراموش کردن کارها
• دشواری در سازماندهی و به پایان رساندن کارها 

علل ابتلا به اختلال یادگیری کدامند

چند عامل ممکن است در ابتلای کودک به اختلالات یادگیری نقش داشته باشند:

• ژنتیک

سابقه خانوادگی و ژنتیک سابقه خانوادگی اختلالات یادگیری خطر ابتلای کودک به این اختلال را افزایش می‌دهد.

• خطرات دوران بارداری

رشد ضعیف رحمی، قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر قبل از تولد، زایمان زودرس و وزن بسیار کم هنگام تولد با اختلالات یادگیری مرتبط است.

• آسیب روانی

آسیب روانی یا سوءاستفاده در اوایل کودکی ممکن است بر رشد مغز تاثیر بگذارد و خطر اختلالات یادگیری را افزایش دهد.

• ضربه جسمی

آسیب به سر یا عفونت‌های سیستم عصبی ممکن است در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشند.

• عوامل زیست محیطی

قرار گرفتن در معرض سطوح بالایی از سموم، مانند سرب، با افزایش خطر اختلالات یادگیری مرتبط است.

آیا اختلال یادگیری در کودکان درمان قابل درمان است

اختلالات یادگیری هیچ درمانی ندارند ، اما مداخله زودهنگام می تواند اثرات آن را کاهش دهد. افراد دارای ناتوانی در یادگیری می توانند راه هایی برای مقابله با ناتوانی های خود ایجاد کنند. کمک گرفتن زود هنگام احتمال موفقیت آنها در مدرسه و بعداً در زندگی را افزایش می دهد. اگر ناتوانی های یادگیری درمان نشوند، کودک ممکن است احساس ناامیدی کند که می تواند باعث کاهش عزت نفس و سایر مشکلات برای او شود.

• یک متخصص خواندن، معلم ریاضی یا سایر متخصصان آموزش دیده می توانند تکنیک هایی را برای بهبود مهارت‌های تحصیلی، سازمانی و مطالعه به فرزند شما آموزش دهند.
• ممکن است مواردی مانند زمان بیشتری برای تکمیل تکالیف یا تست‌ها، نشستن در نزدیکی معلم برای توجه بیشتر، استفاده از برنامه‌های رایانه‌ای که از نوشتن پشتیبانی می‌کنند، از جمله مشکلات ریاضی کمتر در تکالیف، یا ارائه کتاب‌های صوتی به کودک دارای اختلال کمک کند.
• برخی از کودکان از درمانگرکمک می‌گیرند. کاردرمانی ممکن است مهارت‌های حرکتی کودکی را که مشکل نوشتن دارد بهبود بخشد. یک گفتاردرمانگر می تواند به مهارت‌های زبانی کمک کند.
• دارو. پزشک کودک شما ممکن است داروهایی را برای مدیریت افسردگی یا اضطراب شدید توصیه کند. داروهای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی ممکن است توانایی کودک را برای تمرکز در مدرسه بهبود بخشد.
• تحقیقات بیشتری برای تعیین اثربخشی درمان‌های جایگزین مانند تغییر رژیم غذایی، استفاده از ویتامین‌ها، تمرینات چشمی، نوروفیدبک و استفاده از دستگاه‌های تکنولوژیکی مورد نیاز است.
• در عین حال، به کودک خود کمک کنید تا نیاز به هر گونه خدمات اضافی و نحوه کمک آنها را به زبان ساده درک کند. همچنین روی نقاط قوت فرزندتان تمرکز کنید. فرزندتان را تشویق کنید که به دنبال علایقی باشد که به او اعتماد به نفس می‌دهد.