عوارض ناشی از آلودگی هوا سبب ایجاد انواع مشکلات سلامتی  و بیماری می‌شود. شناخت بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا سبب می‌شود تا بتوانید به دنبال راه‌های پیشگیری بگردید و بیشتر به سلامتی خود اهمیت دهید. در ادامه درباره اصلی‌ترین و مهمترین عوارض آلودگی هوا صحبت خواهیم کرد.

فهرست مطالب

• بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا 

• اثرات آلودگی هوا بر چشم

• مسمومیت با آلودگی هوا چیست و چگونه با آن مقابله کنیم

• آلودگی هوا و کرونا

بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا

ذرات معلق و مواد شیمیایی موجود در هوای آلوده باعث ایجاد بیماری‌های مختلفی می‌شوند که برخی از آن‌ها خطرناک بوده و حتی ممکن است منجر به مرگ شوند. در ادامه درباره این بیماری‌ها که یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به آن در عوارض آلودگی هوا و معرض آن قرار گرفتن است، صحبت خواهیم کرد.

• سرطان ریه و تاثیر آلودگی هوا بر ریه ‌ها: یکی از مهمترین عوارض آلودگی هوا ابتلا به سرطان ریه است. ذرات موجود در آلودگی هوا باعث ایجاد سرطان ریه می‌شوند که یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ و میر ناشی از سرطان در جهان است. حدود ۶ درصد از مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در سراسر جهان به وسیله سرطان ریه رخ می‌دهد. همچنین آلودگی هوا در سرطان‌هایی مانند سرطان مجاری ادراری و مثانه نیز نقش موثری بازی می‌کند. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید درباره پیشگیری از سرطان ریه بخوانید. 
• حمله آسم: از تاثیر آلودگی هوا بر بیماری های تنفسی می‌توان به حمله آسمی اشاره کرد. برخی از آلوده کننده‌ها مانند دود قابل مشاهده هستند اما برخی مانند گاز مونواکسید کربن با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نیستند. ۲ نوع آلوده کننده هوا وجود دارند که در صورت ورود مقدار بیش از حد مجاز آن‌ها به ریه بر آسم تاثیر گذاشته و موجب حاد شدن حملات تنفسی مرتبط با آسم خواهند شد. مورد اول گاز ازن است که موجب ایجاد مه دود غلیظ شده و  مورد دوم ذرات ریز موجود در گرد و غبار بوده که باعث درگیری ریه می‌شوند. این دو مورد با آسیب رساندن به ریه موجب تشدید حملات آسم و سختی در تنفس خواهند شد.
• برونشیت مزمن: زندگی در یک شهر پر از ترافیک و شلوغ و دائما در معرض دود قرار گرفتن ممکن است سبب ایجاد بیماری برونشیت مزمن در افراد شود. برونشیت به التهاب و تورم برونش‌ها درون شش گفته می‌شود که در اثر باکتری، ویروس و تحریکاتی مانند هوای آلوده و دود سیگار ایجاد می‌شود. برونشیت‌ قسمتی از دستگاه تنفسی است که هوا را از نای تحویل گرفته و به دیگر قسمت‌های شش می‌رساند. علائم ملتهب شدن برونش‌ها سرفه و ترشح‌های خلط مانند است. برونشیت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های جهان است و حدود ۵ درصد بزرگسالان و ۶ درصد کودکان حداقل یکبار در سال دچار آن می‌شوند.
• انسداد مزمن ریوی (COPD ) : یکی دیگر از عوارض آلودگی هوا بیماری انسداد مزمن ریوی است. برونشیت مزمن و آمفیزم بیماری‌های رایجی هستند که در نهایت منجر به بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD  ) می‌شوند. آمفیزم به آرامی کیسه‌های هوایی درون ریه را از بین می‌برد که این امر باعث اختلال در جریان هوا درون ریه می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد انسداد مزمن ریوی در مناطقی با آلودگی هوای زیاد بیشتر دیده می‌شود. در صورت عدم درمان COPD بیماری به مرور زمان پیشرفت کرده و موجب مشکلات قلبی و تنفسی، عفونت‌های تنفسی و حتی مرگ خواهد شد.
• پنومونی: اکسید نیتروژن و دی اکسید گوگرد موجود در هوای آلوده احتمال ابتلا به پنومونی را افزایش می‌دهد. ذات الریه یا پنومونی بیماری است که در آن کیسه‌های هوایی متورم شده و درون آن‌ها پر از مایعات می‌شود که در نتیجه اکسیژن رسانی و تبادلات گازی کاهش خواهد یافت. علائم پنومونی درد قفسه سینه، خستگی، تنگی نفس و دمای پایین بدن است. کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض این بیماری هستند و باید در روزهایی که آلودگی هوا بسیار زیاد است تا حد امکان در منزل بمانند.
• بیماری قلبی: از دیگر عوارض آلودگی هوا که به میزان زیادی شایع است افزایش خطر حمله قلبی، ضربان قلب نامنظم (آریتمی)، نارسایی قلبی، درد قلب و سکته را می‌توان نام برد. ذرات ریز موجود در آلودگی هوا به اندازه‌ای کوچک هستند که می‌توانند وارد جریان خون شده و باعث التهاب رگ‌های خونی و سیستم گردش خون ‌شود. معمولا این مشکلات برای افرادی که در خیابان‌های شلوغ و یا نزدیک کارخانه‌ها زندگی می‌کنند بیشتر اتفاق می‌افتد اما باید توجه داشته باشید که قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض آلودگی نیز می‌تواند به قلب شما آسیب وارد کند.
• بیماری‌های روانی: مطالعات نشان می‌دهد بین کیفیت هوای محل کار و زندگی و سلامت روانی افراد ارتباط قوی وجود دارد. این مطالعات روی بیش از ۱۵۰ میلیون پرونده پزشکی در ایالات متحده آمریکا و دانمارک مشخص کرد افرادی که در مناطقی با بدترین کیفیت هوایی زندگی می‌کنند به میزان ۲۷ درصد در اختلال دو قطبی و ۶ درصد در افسردگی بیشتر از سایرین در معرض مبتلا شدن قرار دارند.
• خود ایمنی: در این بیماری سیستم ایمنی به اشتباه به خود بدن حمله کرده و سلول‌های آن را از بین می‌برد. محققان در تحقیقات اخیر خود دریافتند که آلودگی هوا باعث ایجاد پاسخ ایمنی در ریه‌ها شده و در مواردی ممکن است سبب بیماری خود ایمنی شود. هنوز علت دقیق این واکنش مشخص نیست اما ممکن است به دلیل چسبیدن ذرات بسیار کوچک ورودی از طریق هوا به اجزای سیستم تنفسی باشد.
• سقط جنین: ازن و برخی از ذرات معلق موجود در هوای آلوده ممکن است در سقط جنین در نیمه اول دوران بارداری و در هفته‌های ۱۰ تا ۲۰ نقش داشته باشد. علت این موضوع به طور کامل مشخص نیست اما محققان فکر می‌کنند این موضوع به دلیل ایجاد التهاب و مشکل در جفت  است.
• تولد زودرس: قرار گرفتن فرد باردار در معرض سطح بالایی از آلودگی‌های محیطی و گازهای شیمیایی موجود در آن سطح مواد سمی خون را افزایش می‌دهد. این افزایش سطح مواد سمی سبب تحت فشار قرار دادن سیستم ایمنی شده و جفت را تضعیف می‌کند که ممکن است موجب زایمان زودرس شود.
• تاثیر بر عملکرد مغز: مطالعات نشان داده که عوارض آلودگی هوا می‌تواند بر روی عملکرد مغز اثرات مضری بگذارد. آلودگی هوای مرتبط با ترافیک رشد مغز در کودکان را کند کرده و احتمال زوال عقل در افراد مسن را افزایش می‌دهد. گازها و ذرات آلوده معلق در هوا ماده خاکستری، ماده سفید و گانگلیون پایه را مورد هدف قرار می‌دهند.
• سردرد و سرگیجه: سرگیجه و آلودگی هوا ارتباط مستقیمی دارند. مواد شیمیایی و ذرات معلق در هوا می‌توانند باعث تحریک سردرد شوند. این مواد به خصوص در تشدید سردرد‌های میگرنی و تنشی نقش دارند. دلیل دیگر این مشکل تحریک پایانه‌های عصبی توسط مواد و گازهای شیمیایی موجود در هوای آلوده است. همچنین استنشاق هوایی که میزان اکسیژن آن پایین و سایر گازها در آن بیشتر باشد باعث کاهش میزان اکسیژن دریافتی توسط سلول‌ها شده که این امر سبب ایجاد سرگیجه، حالت تهوع و سردرد خواهد شد.

اثرات آلودگی هوا بر چشم

یکی از اعضای آسیب پذیر بدن در برابر عوامل سمی و شیمیایی خارجی چشم است، چرا که این عضو از حساسیت بالایی برخوردار است. هوایی که حاوی گازهایی چون مونوکسید کربن، دی اکسید نیتروژن و گوگرد باشد سبب ایجاد قرمزی در چشم می‌شود. علاوه بر این مشکل خارش، تحریک، التهاب و خشکی چشم از دیگر اثرات آلودگی هوا بر چشم می‌باشد. برای محافظت از چشمان خود در چنین شرایطی به موارد زیر توجه داشته باشید:

• از مالیدن چشم‌ها حتی با وجود ورود ذرات خارجی به داخل‌ آن‌ها خودداری کرده و سعی کنید با آب کاملا تمیز آن‌ها را شست‌وشو دهید
• برای کمک به کاهش التهاب از کمپرس سرد استفاده کنید
• با مشورت پزشک از قطره‌های مرطوب کننده مناسب با این شرایط استفاده کنید
• در فضای باز از عینک آفتابی استفاده کنید
• تا آنجایی که ممکن است در روزهایی که میزان آلودگی هوا بالا است از منزل خارج نشوید
• دست‌های خود را مکرر بشویید و از لمس صورت با دست آلوده بپرهیزید

مسمومیت با آلودگی هوا چیست و چگونه با آن مقابله کنیم

در برخی از روزهای سال به خصوص در فصل زمستان میزان غلظت آلاینده‌ها در شهرهای صنعتی و مناطق پر جمعیت به حدی افزایش می‌یابد که برخی از گروه‌های در معرض خطر مانند کودکان، افراد مسن و افراد مبتلا به برخی از بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی و عروقی دچار مسمومیت و واکنش‌های آلرژیک می‌شوند.

خستگی، گیجی، سردرد، سوزش و قرمزی چشم، سوزش بینی و دهان، بی‌حوصلگی، احساس خواب آلودگی، سرفه و احساس تنگی نفس از مهمترین علائم مسمویت با آلودگی هوا هستند. در صورت تشدید این علائم به صورت تنگی نفس شدید، از حال رفتن و ایجاد حالت تهوع باید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کنید، چرا که عوارض آلودگی هوا در این حالت به خصوص برای گروه‌های حساس می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

بهترین راه مقابله با مسمویمت به وجود آمده در اثر عوارض آلودگی هوا در چنین روزهای که شاخص آلودگی هوا در حالت خطرناک قرار دارد ماندن در منزل و بستن درب و پنجره‌ها است. اگر مجبور بودید به خارج از منزل بروید حتما از ماسک‌های فیلتر دارد استفاده کنید، چرا که این نوع ماسک‌ها تا میزان بسیار زیادی ذرات معلق در هوا را جذب می‌کنند. همچنین در این روزها از ورزش کردن و انجام فعالیت‌های سنگین شدیدا پرهیز کنید.

راه دیگر مقابله با این مواد شیمیایی تغییر عادات غذایی است. اغلب گازهایی که باعث آلودگی هوا می‌شوند دارای رادیکال آزاد بوده و سبب اکسایش در بدن می‌شوند. برای خنثی کردن چنین اثری باید از مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان استفاده نماییم.

سبزیجات با برگ سبز تیره مانند اسفناج، کلم بروکلی، کلم پیچ و پیازچه در کنار میوه‌هایی مانند انواع توت و مرکبات که حاوی ویتامین ث بوده و می‌توانند اثر آنتی اکسیدانی بالایی داشته باشند. ویتامین‌ آ و یتامین ای نیز دارای اثر آنتی اکسیدانی قوی هستند و باید در رژیم غذایی روزانه قرار در نظر گرفته شوند. با مراجعه به وبسایت سبک زندگی، درباره مقابله با آلودگی هوا به روش خانگی مفصل بخوانید. 

آلودگی هوا و کرونا

کرونا بیماری است که در درجه اول سیستم تنفسی فرد مبتلا درگیر می‌کند. زمانی که میزان درگیری بدن و سیستم تنفسی فرد بیمار با ویروس کرونا شدت یابد زنجیره از واکنش‌های التهابی آغاز می‌شود که می‌تواند کشنده باشد.

مدت‌ها است که دانشمندان رابطه میان آلودگی هوا به ویژه‌ ریزگردها و بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا را یافته‌اند. ریزگردها می‌توانند سطح التهاب بدن فرد را افزایش داده و خطر بالقوه بیماری‌های ریوی را بیشتر کنند.

در طول مدت درگیری جهان با پاندمی کرونا محققان تلاش کردند تا رابطه میان آلودگی هوا و دوران پیک ویروس کرونا را کشف کنید. با بررسی آمار و ارقام از سرتاسر جهان نتیجه گرفته شد آلودگی هوا یکی از عوامل تاثیر گذار بوده و افرادی که در چنین نواحی زندگی می‌کنند به میزان بیشتری مستعد ابتلا به عوارض شدید ویروس کرونا هستند. این موضوع به سبب التهابات ایجاد شده توسط ریزگردها و هوای آلوده در ریه فرد است. 

سخن پایانی 

آلودگی هوا یکی از مهمترین علل ابتلا به بیماری های مختلف به خصوص بیماری‌های تنفسی است. به خصوص افرادی که آسیب پذیر هستند، ناراحتی ریوی و ناراحتی قلبی دارند، در روزهای آلوده باید مراقبت بیشتری انجام دهند. عوارض آلودگی هوا ممکن است سلامتی افراد را به خطر بیاندازد، پس حتما راه‌های مقابله با آن را به خوبی بشناسید.