یکی از نگرانی‌هایی که در فصل تابستان و تشدید گرما اتفاق می‌افتد، گرمازدگی است که به دلیل کم‌آبی بدن رخ می‌دهد. دهیدراته شدن بدن ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد و در صورت حاد بودن، ممکن است سلامتی را تهدید کند. در این مطلب درباره نشانه‌های کم آبی بدن و درمان به موقع آن خواهیم گفت. 

فهرست مطالب 

• دهیدراته شدن بدن چه زمانی اتفاق می‌افتد

• علت دهیدراته شدن بدن چیست

• علائم دهیدراته شدن بدن چیست

• عوامل خطر در کم آبی بدن چیست

• عوارض دهیدراته شدن بدن چیست

• چگونه از دهیدراته شدن بدن جلوگیری کنیم

• راه تشخیص و درمان دهیدراته شدن بدن (کم آبی بدن) چیست

• درمان دهیدراته شدن بدن

• در صورت کم آبی بدن چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم

دهیدراته شدن بدن چه زمانی اتفاق می‌افتد

هیدراته نگه داشتن بدن ، به خصوص در این روزهای گرم تابستان اهمیت زیادی دارد، چراکه ممکن است عدم نوشیدن مایعات کافی منجر به کم آبی بدن شود. دهیدراته شدن بدن یا کم‌آبی بدن زمانی‌که شما مایعات بیشتری از مقدار مصرف شده از دست می‌دهید و بدن شما آب کافی و مایعات دیگر برای انجام وظایف عادی خود را ندارد، رخ می‌دهد. اگر مایعات از دست رفته را جایگزین نکنید، دچار کم آبی بدن (دهیدراته شدن بدن) می‌شوید.

هر کسی ممکن است دچار دهیدراته شدن بدن شود، اما این وضعیت به ویژه برای کودکان خردسال و بزرگسالان خطرناک است.

علت دهیدراته شدن بدن چیست

شایع‌ترین علت دهیدراته شدن بدن در کودکان خردسال، اسهال و استفراغ شدید است. از طرفی افراد مسن به طور طبیعی حجم کمتری از آب در بدن خود دارند و ممکن است شرایطی داشته باشند یا داروهایی مصرف کنند که خطر دهیدراته شدن بدن را افزایش دهد.

این بدان معناست که حتی بیماری‌های جزئی، مانند عفونت‌هایی که بر ریه‌ها یا مثانه تأثیر می‌گذارد، می‌تواند منجر به کم آبی بدن در افراد مسن شود.

اگر در آب و هوای گرم به اندازه کافی آب ننوشید، کم آبی بدن در هر گروه سنی ممکن است رخ دهد؛ به ویژه اگر شما با شدت تمرین (ورزش) می‌کنید.

شما معمولا با نوشیدن مایعات بیشتر می‌توانید آبگیری خفیف تا متوسط ​​را معکوس کنید، اما کم آبی شدید نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. در این مطلب از وبسایت سبک زندگی می‌توانید با چندین نوشیدنی برای مقابله با گرمازدگی آشنا شوید.

علائم دهیدراته شدن بدن چیست

تشنگی همیشه یک شاخص اولیه قابل اعتماد برای نیاز بدن به آب نیست. بسیاری از افراد به ویژه افراد مسن تا زمانی که دچار دهیدراته شدن بدن نشده‌اند احساس تشنگی نمی‌کنند. به همین دلیل افزایش مصرف آب در هوای گرم یا هنگام بیماری بسیار مهم است. دهیدراته شدن می‌تواند نشانه‌هایی مشابه حمله گرمایی داشته باشد.  

علائم و نشانه‌های دهیدراته شدن بدن نیز ممکن است با توجه به سن متفاوت باشد، به این معنا که نشانه‌های کم آبی بدن در نوزاد یا کودک خردسال عبارتند از؛ 

• خشکی دهان و زبان

• هنگام گریه اشک نریزد

• سه ساعت پوشک مرطوب ندارید

• گونه‌های فرورفته

• نقطه نرم فرورفته در بالای جمجمه

• بی حالی یا تحریک‌پذیری

نشانه‌های دهیدراته شدن بدن در بزرگسال بدین شرح است؛

• تشنگی شدید

• تکرر ادرار کمتر

• ادرار تیره رنگ

• خستگی

• سرگیجه

• گیجی

گاهی اوقات کم آبی بدن تنها به این دلیل ساده رخ می‌دهد؛

شما به دلیل بیماری یا مشغله زیاد، به دلیل عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم هنگام سفر، پیاده روی یا کمپینگ، به اندازه کافی آب نمی‌نوشید.

سایر علل کم آبی بدن عبارتند از:

  •     اسهال، استفراغ شدید و حاد: یعنی اسهالی که به طور ناگهانی و شدید ظاهر شود – می‌تواند در مدت زمان کوتاهی باعث از دست دادن شدید آب و الکترولیت‌ها شود. اگر همراه با اسهال استفراغ می‌کنید مایعات و مواد معدنی بیشتری را از دست می‌دهید.

•  تب: به طور کلی، هرچه تب شما بیشتر باشد، ممکن است بدن شما دچار کم آبی شود. اگر علاوه بر اسهال و استفراغ تب داشته باشید مشکل بدتر می‌شود.
• تعرق مفرط: وقتی عرق می‌کنید بدن آب خود را از دست می‌دهد. اگر فعالیت‌های شدید انجام دهید و مایعات را در طول مسیر جایگزین نکنید، ممکن است دچار کم آبی بدن شوید. هوای گرم و مرطوب میزان عرق کردن و میزان از دست دادن مایعات را افزایش می‌دهد.
• افزایش ادرار: این ممکن است به دلیل دیابت تشخیص داده نشده یا کنترل نشده باشد. برخی از داروها مانند دیورتیک‌ها و برخی داروهای فشار خون نیز می‌توانند منجر به دهیدراته شدن بدن شوند، به طور کلی به این دلیل که باعث دفع بیشتر ادرار می‌شوند.

عوامل خطر در کم آبی بدن چیست

هر کسی ممکن است دچار کم آبی بدن شود، اما برخی افراد در معرض خطر بیشتری هستند:

• نوزادان و کودکان: نوزادان و کودکان به احتمال زیاد دچار اسهال و استفراغ شدید می‌شوند‌، آن‌ها به ویژه در معرض کم آبی بدن هستند با داشتن سطح بیشتری نسبت به حجم، نسبت بیشتری از مایعات خود را در اثر تب بالا یا سوختگی از دست می‌دهند. کودکان خردسال اغلب نمی‌توانند به شما بگویند که تشنه هستند و همچنین نمی‌توانند برای خود نوشیدنی بخورند.
• بزرگسالان مسن‌تر: با افزایش سن ذخیره مایعات بدن شما کمتر می‌شود و توانایی ذخیره آب کاهش می‌یابد و حس تشنگی شما کمتر حاد می‌شود. این مشکلات با بیماری‌های مزمن مانند دیابت و زوال عقل و استفاده از داروهای خاص تشدید می‌شوند. افراد مسن نیز ممکن است مشکلات حرکتی داشته باشند که توانایی آن‌ها را برای دریافت آب برای خود محدود می‌کند.
• افرادی که بیماریهای مزمن دارند: داشتن دیابت کنترل نشده یا درمان نشده شما را در معرض خطر کم آبی بدن قرار می‌دهد. بیماری کلیوی نیز مانند داروهایی که ادرار را افزایش می‌دهند، خطر دهیدراته شدن بدن شما را افزایش می‌دهد. حتی سرماخوردگی یا گلو درد شما را مستعد ابتلا به کم آبی بدن می‌کند، زیرا در هنگام بیماری کمتر تمایل به خوردن یا نوشیدن دارید.
• افرادی که در بیرون کار یا تمرین می‌کنند: وقتی هوا گرم و مرطوب است، خطر دهیدراته شدن و بیماری‌های گرمایی افزایش می‌یابد؛ به این دلیل است که وقتی هوا مرطوب است، عرق نمی‌تواند به سرعت معمول تبخیر شده و شما را خنک کند و این می‌تواند منجر به افزایش دمای بدن و نیاز به مایعات بیشتر شود.

عوارض دهیدراته شدن بدن چیست

دهیدراته شدن بدن می‌تواند منجر به عوارض جدی شود، از جمله:

• آسیب حرارتی: اگر در هنگام ورزش شدید و تعریق شدید مایعات کافی مصرف نمی‌کنید، ممکن است دچار آسیب حرارتی شوید، از شدت گرفتگی تا گرمای خفیف تا خستگی ناشی از گرما یا گرمازدگی که این‌‌ها به طور بالقوه تهدید کننده زندگی هستند.
• مشکلات ادراری و کلیوی: حملات طولانی مدت یا مکرر کم آبی می‌تواند باعث عفونت مجاری ادراری، سنگ کلیه و حتی نارسایی کلیه شود.
• تشنج: الکترولیت‌ها - مانند پتاسیم و سدیم - به انتقال سیگنال‌های الکتریکی از سلول به سلول کمک می‌کنند. در صورت عدم تعادل الکترولیت‌های شما، ممکن است پیام‌های الکتریکی معمولی با هم مخلوط شوند که می‌تواند منجر به انقباضات غیر ارادی ماهیچه‌ها و گاهی از دست دادن هوشیاری شود.
• شوک حجم خون پایین (شوک هیپوولمیک): این یکی از جدی‌ترین و گاهی تهدید کننده زندگی عوارض دهیدراته شدن بدن است و زمانی اتفاق می‌افتد که حجم خون پایین باعث افت فشار خون و کاهش میزان اکسیژن در بدن شما می‌شود.

چگونه از دهیدراته شدن بدن جلوگیری کنیم

برای جلوگیری از دهیدراته شدن بدن، مایعات فراوان بنوشید و غذاهای حاوی آب زیاد مانند میوه‌ها و سبزیجات بخورید. احساس تشنگی راهنمای شما است برای نوشیدن آب و مایعات، یک راهنمای روزانه مناسب برای اکثر افراد سالم است که می‌خواهند از دهیدراته شدن بدن خود جلوگیری کنند.

اگر افراد با شرایطی مانند:

• استفراغ یا اسهال: اگر کودک شما استفراغ می‌کند یا اسهال دارد‌، با اولین علائم بیماری، آب اضافی یا محلول آب رسانی دهان را شروع کنید، منتظر نباشید تا کم آبی بدن رخ دهد.
• ورزش سنگین: به طور کلی بهتر است هیدراتاسیون را از یک روز قبل از ورزش شدید شروع کنید. تولید مقدار زیادی ادرار شفاف و رقیق نشانه خوبی از هیدراته بودن شما است. در طول فعالیت، مایعات را در فواصل منظم مصرف کنید و بعد از اتمام کار به نوشیدن آب یا سایر مایعات ادامه دهید.
• هوای گرم یا سرد: شما باید آب اضافی در هوای گرم یا مرطوب بنوشید تا به کاهش دمای بدن و جایگزینی آنچه از طریق تعریق از دست می‌دهید کمک کند. همچنین ممکن است در آب و هوای سرد به آب اضافی برای مبارزه با از دست دادن رطوبت ناشی از هوای خشک، به ویژه در ارتفاعات بالاتر نیاز داشته باشید.
• بیماری: افراد مسن بیشتر در طول بیماری‌های جزئی مانند آنفولانزا، برونشیت یا عفونت مثانه دچار کم آبی بدن می‌شوند. وقتی احساس خوبی ندارید مایعات اضافی بنوشید.

راه تشخیص و درمان دهیدراته شدن بدن (کم آبی بدن) چیست

پزشک شما اغلب می‌تواند کم آبی بدن را بر اساس علائم و نشانه‌های فیزیکی تشخیص دهد. اگر بدن شما دچار کم آبی شده باشد، احتمالا فشار خون پایینی خواهید داشت، به ویژه هنگام بلند شدن از حالت خوابیده به حالت ایستاده، ضربان قلب سریعتر از حد معمول و کاهش جریان خون به اندام‌های شما می‌شود.

برای کمک به تأیید تشخیص و تعیین درجه کم آبی بدن، ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند موارد زیر انجام دهید:

• آزمایش خون: نمونه‌های خون ممکن است برای بررسی عوامل متعددی مانند سطح الکترولیت‌های شما به ویژه سدیم و پتاسیم و عملکرد خوب کلیه‌های شما مورد استفاده قرار گیرد.
• آزمایش ادرار: آزمایشاتی که روی ادرار شما انجام می‌شود می‌تواند به شما نشان دهد که آیا دچار کم آبی شده‌اید و دهیدراته شدن بدن شما به چه میزان است. آن‌ها همچنین می‌توانند علائم عفونت مثانه را بررسی کنند.

درمان دهیدراته شدن بدن

تنها درمان موثر برای دهیدراته شدن بدن (کم آبی بدن) جایگزینی مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته است. بهترین روش درمان کم آبی بدن بستگی به سن، شدت کم آبی بدن و علت آن دارد.

برای نوزادان و کودکانی که در اثر اسهال، استفراغ یا تب دچار کم آبی شده‌اند، از محلول آب رسانی مجدد دهان بدون نسخه استفاده کنید. این محلول‌ها حاوی آب و نمک در نسبت‌‌های خاص برای پر کردن مایعات و الکترولیت‌ها هستند. با یک قاشق چای‌خوری (۵ میلی لیتر) هر یک تا پنج دقیقه شروع کنید و در صورت تحمل آن را افزایش دهید. ممکن است استفاده از سرنگ برای کودکان بسیار راحت‌تر باشد. به کودکان بزرگتر می‌توان از نوشیدنی‌های ورزشی رقیق شده داد، به این صورت که به اندازه یک واحد نوشیدنی ورزشی به همان میزان آب اضافه کنید.

اکثر بزرگسالان با دهیدراتاسیون خفیف تا متوسط ​​ناشی از اسهال، استفراغ یا تب می‌توانند با نوشیدن آب بیشتر یا مایعات دیگر وضعیت خود را بهبود بخشند. اسهال ممکن است با آب میوه کامل و نوشیدنی‌های گازدار بدتر شود.

اگر در هوای گرم یا مرطوب در خارج از منزل کار یا ورزش می‌کنید، بهترین گزینه آب سرد است. نوشیدنی‌های ورزشی حاوی الکترولیت‌ها و محلول کربوهیدرات نیز ممکن است مفید باشد.

کودکان و بزرگسالانی که دچار کم آبی بدن شدید هستند باید توسط پرسنل اورژانس که در آمبولانس یا اورژانس بیمارستان هستند، تحت درمان قرار گیرند. نمک‌ها و مایعاتی که از طریق وریدی (داخل وریدی) وارد بدن می‌شوند به سرعت جذب و سرعت بهبود را افزایش می‌دهند.

در صورت کم آبی بدن چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم

• اگر ۲۴ ساعت یا بیشتر اسهال داشته باشید. در این مطلب درباره درمان خانگی اسهال بیشتر بخوانید. 

• گیج شده و خواب‌آلودگی بیشتر از حد معمول 

• نمی‌توانید مایعات را نگه دارید

• دارای مدفوع خونی یا سیاه هستید

• آماده شدن برای ملاقات پزشک

به احتمال زیاد درمان را با مراجعه به پزشک شروع می‌کنید. با این حال در برخی موارد زمانی‌که برای تعیین وقت قبلی تماس می‎‌گیرید، ممکن است پزشک مراقبت‌های فوری پزشکی را توصیه کند. اگر شما، کودک یا بزرگسالانی که از او مراقبت می‌کنید علائم دهیدراتاسیون شدید مانند بی حالی یا کاهش واکنش را نشان می‌دهد، فورا برای درمان و بستری شدن به بیمارستان مراجعه کنید.

اگر وضعیت شما اورژانسی نیست، در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا برای ملاقات با پزشک برای درمان دهیدراته شدن آماده شوید.

• آنچه شما می‌توانید انجام دهید

هرگونه علائمی را که شما یا شخصی که تحت مراقبت دارید تجربه می‌کنید، بنویسید، از جمله علائمی که ممکن است به دلیل علت تعیین وقت ملاقات ربطی نداشته باشد. اگر شما یا شخصی که از او مراقبت می‌کنید استفراغ کرده یا دچار اسهال شده‌اید، پزشک می‌خواهد بداند کی شروع شده و چند بار در حال وقوع است.

اطلاعات شخصی کلیدی را بنویسید، از جمله سفرهای اخیر یا غذاهایی که اخیرا خورده‌اید و ممکن است باعث بیماری شده باشند. علاوه بر این، پزشک می‌خواهد بداند که آیا شما یا شخصی که از او مراقبت می‌کنید اخیرا در معرض اسهال قرار گرفته‌اید یا خیر.

لیستی از اطلاعات پزشکی کلیدی، از جمله سایر شرایطی که شما یا شخصی که تحت مراقبت او هستید تحت درمان قرار می‌گیرد و نام داروهایی که مصرف می‌کنید، تهیه کنید. در لیست خود داروهای تجویزی و بدون نسخه و همچنین هر گونه ویتامین و مکمل را قرار دهید.

پزشک شما به احتمال زیاد تعدادی سوال از شما می‌پرسد که بهتر است به این پرسش‌ها جواب دقیقی بدهید. این پرسش‌ها عبارتند از؛

• علائم از کی شروع شد؟  چه کار می‌کردی؟
• چند وقت پیش ادرار کردید؟ آیا با دفع ادرار احساس درد می‌کنید؟
• آیا علائم یا نشانه‌های دیگری مانند گرفتگی شکم‌، تب، سردرد یا دردهای عضلانی نیز دارید؟ این علائم و نشانه‌ها چقدر شدید هستند؟
• آیا خون در مدفوع شما وجود داشته است؟
• آیا اخیرا غذایی را خورده‌اید که گمان می‌کنید خراب شده باشد؟
• آیا کسی بعد از خوردن همان غذایی که شما خورده‌اید، مریض شده است؟
• آیا اخیرا در نزدیکی شخصی قرار گرفته‌اید که می‌دانید دچار اسهال شده است؟
• آیا سرفه می‌کنید یا آبریزش بینی دارید؟
• در حال حاضر چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
• آیا اخیرا به کشور دیگری سفر کرده‌اید؟
• آیا می‌دانید وزن شما یا شخص بیمار قبل از شروع علائم چقدر بوده است؟

سخن پایانی

در این روزهای گرم و تابستانی که به علت گرمی هوا تعریق بیشتر است و در معرض تابش شدید آفتاب قرار می‌گیرید، حتما پیش از احساس تشنگی مایعات مصرف کنید تا از دهیدراته شدن بدن جلوگیری شود. در صورت کم آبی بدن حتما شروع به مصرف مایعات کنید تا هر چه سریعتر آب از دست رفته بدن را جبران کنید که منجر به دهیدراته شدن شدید بدن و در نتیجه نیازمند به پزشک یا بستری شدن در بیمارستان نشوید.