گوجه فرنگی یکی از سبزیجات کم کالری است که در هر صد گرم آن‌ها تنها ۱۸ کالری وجود دارد. همچنین چربی خیلی کمی دارد و مقدار کلسترول آن صفر است. از جمله خواص گوجه فرنگی می‌توان به وجود آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبرهای خوراکی، مواد معدنی و ویتامین‌ها در آن اشاره کرد. از این رو، متخصصین تغذیه اغلب گوجه فرنگی را در برنامه‌های کنترل کلسترول و کاهش وزن توصیه می‌کنند. 

آن‌چه در این مطلب خواهید خواند:

خواص گوجه‌ فرنگی برای سلامتی

نکاتی برای خرید و نگهداری گوجه فرنگی

روش‌های آماده کردن و طبخ

چند ترفند برای استفاده از گوجه فرنگی

حساسیت به گوجه‌ فرنگی

خواص گوجه‌ فرنگی برای سلامتی

از نظر گیاه‌شناسی، گوجه فرنگی به خانواده بادنجانیان -شامل سبزیجات معمولی از جمله فلفل چیلی (تند)، سیب‌زمینی و بادمجان- تعلق دارد، و نام علمی آن Lycopersicon esculentum می‌شود. خاستگاه این سبزی، آمریکای مرکزی بوده و قرن‌ها پیش از آنکه کاشفان اسپانیایی آن را به باقی دنیا معرفی کنند،‌ توسط آزتک‌ها پرورش داده می‌شده است. گوجه فرنگی‌های ارگانیک میوه‌های طبیعی و خوش‌طعمی دارد و محبوبیت آن به خصوص در میان مصرف‌کنندگان سبزیجات ارگانیک در حال افزایش است. گوجه گیلاسی میوه‌ کوچک، گرد و به اندازه گیلاس از همان خانواده بادنجانیان بوده و در نواحی مدیترانه‌ای به خصوص غذاهای ایتالیایی و یونانی کاربرد فراوانی دارد. در این مطلب با خواص گوجه فرنگی بیشتر آشنا خواهید شد.

صدها گونه‌ رقم با نوع و اندازه متفاوت، به صورت طبیعی (گرده‌افشانی آزاد)، هیبرید (پیوند دو والد که از لحاظ ژنتیکی از هم جدا هستند، اما محصول نهایی ویژگی‌های هر دو ولد را دارد) یا اصلاح‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرند. گوجه‌ فرنگی بیشتر به رنگ قرمز وجود دارد، اما بعضی انواع آن با رنگ‌های زرد، نارنجی، صورتی، بنفش، سبز یا سفید هم معمول هستند.

از لحاظ علمی ثابت شده است که آنتی‌اکسیدان‌های گوجه فرنگی از بدن علیه انواع سرطان‌ها از جمله سرطان کلون، پروستات، سینه، دهانه رحم، ریه و تومورهای پانکراس محافظت می‌کند. علاوه بر این، ORAC کل (ظرفیت جذب اکسیژن رادیکال) در این سبزی ۳۶۷ میکرومول TE/100g است.

لیکوپن، یک آنتی‌اکسیدان زردینه و یک ترکیب شیمیایی گیاهی است که در گوجه فرنگی وجود دارد و گونه‌هایی که میوه قرمز دارند مستعد داشتن مقدار بیشتری از این آنتی‌اکسیدان هستند. لیکوپن به همراه کاروتنوئیدها از سلول‌ها و سایر ساختارهای بدن انسان در برابر رادیکال‌های اکسیژن آزاد و همچنین پرتوهای فرابنفش محافظت می‌کند و به همین دلیل مانعی در برابر سرطان پوست محسوب می‌شود. زاکسانتین یک ترکیب زردینه دیگر است که به وفور در این سبزی وجود دارد. زاکسانتین با فیلتر کردن پرتوهای مضر فرابنفش، از چشم‌‌ها در برابر تباهی لکه زرد (ARMD) در سنین بالا محافظت می‌کند.

این سبزی دارای مقدار زیادی ویتامین آ، و آنتی‌اکسیدان‌های زردینه مانند کاروتن‌های بتا، زاکسانتین و لوتئین بوده و که در توانایی دید در شب، حفظ سلامت مخاط و پوست و استخوان‌ها نقش دارند. مصرف سبزیجات طبیعی و میوه‌های سرشار از زردینه به محافظت در برابر سرطان ریه و حفره دهانی کمک می‌کند.

به علاوه، گوجه‌ فرنگی منبعی غنی از آنتی‌اکسیدان ویتامین ث است (صد گرم از آن ۲۱ درصد از مقدار توصیه‌شده روزانه را تامین می‌کند) و مصرف غذاهای سرشار از ویتامین ث به افزایش مقاومت بدن در برابر عوامل عفونت‌زا و رادیکال‌های آزاد مضر کمک می‌کند. صد گرم‌گوجه ‌فرنگی، ۲۳۷ میلی‌گرم پتاسیم و فقط پنج میلی‌گرم سدیم دارد. پتاسیم یکی از ترکیبات مهم سلول‌ها و مایعات بدن است که به کنترل ضربان قلب و فشار خون ناشی از سدیم کمک می‌کند. همچنین گوجه ‌فرنگی مقدار معمولی ویتامین‌های حیاتی مانند ویتامین ب‌کمپلکس، اسید فولیک (فولات‌ها)، تیامین، نیاسین و همینطور مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، منگنز و سایر عناصر کمیاب را دارد.

نکاتی برای خرید و نگهداری گوجه فرنگی

گوجه ‌فرنگی‌های تازه‌ و رسیده، رنگ قرمز روشنی دارند. در فروشگاه‌ها، میوه‌های تازه، سفت و با اندازه یکنواخت (بدون فرورفتگی یا برآمدگی) را بخرید. برای استفاده از خواص گوجه فرنگی از خریدن گوجه فرنگی‌های پلاسیده، لک‌دار، بریده شده، خیلی نرم و له‌شده خودداری کنید.

میوه‌های سفت و زردرنگ را می‌توانید در مکانی خنک و خشک و در دمای اتاق به مدت دو تا سه روز نگهداری کنید. با وجود این، گوجه‌ فرنگی رسیده یکی از سبزیجاتی است که به راحتی فاسد می‌شود و باید آن را در یخچال نگهداری کرد. برای بهره بردن از خواص گوجه فرنگی تا زمانی که هنوز تازه هستند از آن‌ها استفاده کنید تا از تمام ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های آن‌ها بهره ببرید.

روش‌های آماده کردن و طبخ

وجود آفت‌ها در گوجه فرنگی معمول است و گونه‌های هیبریدی معمولا به اسپری‌های حشره‌کش آغشته هستند. به همین دلیل آن‌ها را با آب سرد بشویید تا گل، خاک و هرگونه باقیمانده حشره‌کش/قارچ‌کش پاک شوند.

برای آماده کردن، ساقه و انتهای کاسبرگ‌های بالایی گوجه ‌فرنگی را جدا کنید. سپس، آن را نصف کرده یا به صورت تکه‌های مکعبی، برش دهید. پوستش را بگیرید و پالپ آبدار آن را پوره کنید. البته، بعضی افراد ترجیح می‌دهند دانه‌ها را قبل از افزودن به غذا جدا کنند.

چند ترفند برای استفاده از گوجه فرنگی

• گوجه ‌فرنگی به طور گسترده در آشپزی به خصوص در غذاهای مدیترانه‌ای، یونانی، ایتالیایی، آسیای جنوب شرقی و اروپای شرقی استفاده می‌شود.
• گوجه فرنگی‌های نارس طعم اسیدی‌تری دارند، ولی زمانی که با سایر مواد اولیه غذا مخلوط شوند طعمی فوق‌العاده به وجود می‌آورند.
• همه انواع گوجه فرنگی، از جمله گوجه گیلاسی در سراسر دنیا یکی از مواد اولیه اصلی در تهیه سالاد هستند.
•  سوپ و آب گوجه ‌فرنگی تازه، بین غذاهای سالم پرطرفدار بوده و به عنوان اشتهاآور سرو می‌شوند. گوجه فرنگی ارگانیک آن سه برابر بیشتر از میوه‌های غیرارگانیک لیکوپن دارند.
• گازپاچو، سوپ خیار و گوجه فرنگی سرد اسپانیایی خوشمزه، یک غذای محبوب اندولسی است.
• گوجه فرنگی‌های سبز و نرسیده می‌توانند مانند سایر سبزیجات نارس در درست کردن کاری‌ها، آبگوشت‌ها و چاشنی (چتنی) در بعضی غذاهای هندی استفاده شوند.\

 

حساسیت به گوجه‌ فرنگی

به طور کلی واکنش‌های حساسیتی به گوجه فرنگی نادر هستند. با این حال این حساسیت ممکن است برای بعضی افراد با علائمی مانند خارش پوست و چشم‌ها، آبریزش بینی، و مشکلات گوارشی مانند شکم درد، استفراغ و اسهال همراه شود.