حساسیت فصلی: علائم، علل و درمان

رینیت آلرژیک که معمولا در فصل بهار رخ می‌دهد و بیشتر به نام تب یونجه شناخته می‌شود، همان حساسیت فصلی است و به گزارش آکادمی آلرژی و آسم آمریکا، حدود هشت درصد جمعیت آمریکا این نوع آلرژی را تجربه می‌کنند. البته آمار دقیقی از این آمار در کشور ما وجود ندارد. حساسیت فصلی در زمستان کمتر شایع‌ است. اما ابتلا به رینیت آلرژیک (تحریک و التهاب مجاری بینی که با عطسه، خارش، آب‌ریزش بینی همراه می‌شود) در تمام طول سال محتمل است. گیاهان مختلف دانه‌های گرده‌ خود را در زمان‌های مختلف سال منتشر می‌کنند. بسته به عوامل ایجاد آلرژی و مکان زندگی ممکن است تب یونجه را در بیش از یک فصل تجربه کنید. همچنین ممکن است نسبت به آلرژن‌های داخلی مانند قارچ یا شوره پوست و موی حیوانات خانگی واکنش نشان دهید. اگر می‌خواهید با ابعاد مختلف حساسیت فصلی آشنا شوید، این مقاله را تا پایان بخوانید.

آن‌چه در این مطلب خواهید خواند:

علائم حساسیت فصلی

علل ایجاد حساسیت فصلی

تشخیص حساسیت‌ فصلی

پیشگیری و درمان

حساسیت فصلی یا تب یونجه هنگامی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به یک آلرژن (آنتی‌ژنی که واکنش شدید سیستم ایمنی را به دنبال دارد) خارجی مانند دانه‌های گرده واکنش بیش از حد نشان می‌دهد. آلرژن در ایجاد حساسیت فصلی موثر است. رایج‌ترین آلرژن‌ها گرده‌های گیاهانی هستند که در اثر گرده‌افشانی گیاهانی مانند درختان، چمن‌ها و علف‌های هرز با باد پخش می‌شوند. گرده‌های گیاهانی که گرده‌افشانی آن‌ها توسط حشرات انجام می‌شود بسیار سنگین هستند و مدت طولانی در هوا باقی می‌مانند و احتمال تحریک واکنش آلرژیک توسط آن‌ها نیز کمتر است. نام تب یونجه از فصل برداشت یونجه گرفته شده است. در طول تاریخ برداشت یونجه معمولا در ماه‌های تابستان انجام می‌شد و بسیاری از افراد در زمان‌های نزدیک به همین دوره، نشانه‌های این نوع حساسیت را تجربه می‌کردند. 

علائم حساسیت فصلی

علائم حساسیت‌ فصلی از خفیف تا شدید متغیر است و رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• عطسه
• آبریزش یا گرفتگی بینی
• آبریزش و خارش چشم‌ها
• خارش سینوس‌ها، گلو یا کانال‌های گوش
• احتقان گوش
• آبریزش از قسمت عقب بینی

علائم خفیف حساسیت فصلی شامل موارد زیر است:

• سردرد
• تنگی نفس
• صدای خس‌خس هنگام تنفس
• سرفه کردن

بسیاری از افراد مبتلا به تب یونجه، آسم نیز دارند. اگر همزمان تب یونجه و آسم داشته باشید ممکن است آلرژن‌های فصلی باعث تحریک حمله آسم شود.

خواندن این مطلب ممکن است برای شما مفید باشد: حساسیت به پنی‌سیلین چیست؟

علل ایجاد حساسیت فصلی

تب یونجه زمانی روی می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما یک ماده منتقل شونده با هوا را، که معمولا بی‌ضرر است، خطرناک تشخیص می‌دهد. در نتیجه با آزاد کردن هیستامین‌ و سایر مواد شیمیایی موجود در جریان خون پاسخ می‌دهد. این مواد شیمیایی علائم واکنش آلرژیک را ایجاد می‌کنند. گفتنی است، محرک‌های شایع تب یونجه در فصل‌های مختلف متفاوت است.

آلرژی در فصل بهار

درختان عامل بیشتر آلرژی‌های فصلی بهار هستند. درخت توس یکی از مهم‌ترین این عوامل در عرض‌های جغرافیایی شمالی است و در این مناطق بسیاری از افراد مبتلا به تب یونجه به گرده این درخت واکنش نشان می‌دهند. 

آلرژی در فصل تابستان

 تب یونجه نام خود را از فصل برداشت یونجه می‌گیرد که به طور سنتی ماه‌های تابستان است. اما عامل اصلی بروز آلرژی‌های فصلی چمنزارهایی مانند چاودار و چمن تیموتی و همچنین بعضی علف‌های هرز خاص تلقی می‌شوند. بر اساس اعلام بنیاد آسم و آلرژی آمریکا، چمنزارها رایج‌ترین محرک برای مبتلایان به تب یونجه هستند.

آلرژی در فصل پاییز

پاییز فصل کهنه‌واش (ragweed) است. نام علمی کهنه‌واش آمبروسیا (Ambrosia) بوده و بیش از چهل گونه را در سراسر جهان در بر دارد که بیشتر آن‌ها در مناطق معتدل آمریکای شمالی و جنوبی رشد می‌کنند. این گیاهان رشد تهاجمی دارند و به همین دلیل کنترل‌ آنها دشوار است. دانه‌های گرده آن آلرژن‌های بسیار شایعی است، و آلرژی به کهنه‌واش می‌تواند به طور خاص علائم شدیدی داشته باشد. سایر گیاهانی که گرده‌های خود را در پاییز رها می‌کنند شامل گزنه (nettles)، برنجاسف یا درمنه (mugworts)، ترشک درشت (sorrels) و بارهنگ (Broadleaf plantain) می‌شوند.

آلرژی در فصل زمستان

 در زمستان بیشتر آلرژن‌های بیرونی (فضای باز) خفته می‌مانند، در نتیجه هوای سرد موجب تسکین بسیاری از افراد مبتلا به تب یونجه می‌شود. اما این بدان معناست که بیشتر افراد وقت خود را در داخل خانه می‌گذرانند. اگر مستعد حساسیت‌های فصلی هستید، ممکن است به آلرژن‌های داخلی مانند کپک، شوره مو و پوست حیوانات خانگی، هیره‌های موجود در گرد و غبار یا سوسک‌ها نیز واکنش نشان دهید.

حذف آلرژن‌های داخلی از محیط نسبت به از بین بردن دانه‌های گرده در‌ فضای باز اغلب راحت‌تر است. در اینجا چند توصیه برای از بین بردن آلرژن‌های شایع موجود در خانه ارائه می‌شود:

• حداقل یک بار در هفته ملافه خود را با آب بسیار داغ بشویید.
• ملافه و بالش‌های خود را با روکش‌های ضد حساسیت بپوشانید.
• فرش‌ها و مبلمان با روکش‌ حساسیت‌زا را از محیط خود دور کنید.
• عروسک‌های پولیشی را از اتاق خواب کودکان خود خارج کنید.
• موارد نشتی آب را برطرف و آسیب‌های ناشی از آن را تمیز کنید چون می‌توانند به رشد کپک‌ها کمک کنند.
• سطوح کپک‌زده و همه محل‌های احتمالی ایجاد کپک از جمله دستگاه‌های مرطوب کننده، کولرهای آبی، دستگاه‌های تهویه هوا و یخچال‌ها را تمیز کنید.
• برای کاهش رطوبت اضافی از دستگاه رطوبت‌زدا استفاده کنید.

تشخیص حساسیت‌ فصلی

تشخیص تب یونجه آسان‌تر از سایر آلرژی‌ها است. اگر نشانه‌های آلرژیکی دارید که فقط در مواقع مشخصی از سال رخ می‌دهد، علامت آن است که به رینیت آلرژیک فصلی مبتلا هستید. همچنین ممکن است پزشک معالج برای تشخیص مشکل، گوش، بینی و گلوی شما را بررسی کند. معمولا انجام آزمایش آلرژی ضروری نیست و رینیت آلرژیک احتمالا بدون توجه به نوع ماده آلرژنی که به آن واکنش نشان می‌دهید درمان یکسانی خواهد داشت.

پیشگیری و درمان

پیشگیری از حساسیت فصلی

سعی کنید خود را در معرض آلرژن‌های فصلی قرار ندهید؛ مثلا برای خنک کردن خانه در تابستان به جای هواکش‌های سقفی، از سیستم تهویه هوا با فیلتر HEPA استفاده کنید. شبکه پیش‌بینی هوای محلی خود را برای اطلاع از پیش‌بینی وضعیت انتشار گرده‌ها بررسی کرده و در صورت زیاد بودن تعداد گرده‌ها در خانه بمانید.

در مواقعی از سال که تب یونجه شما فعال است، توصیه می‌شود که؛ 

• پنجره‌ها را بسته نگه دارید.
• مدت زمان حضور خود را در خارج از خانه محدود کنید.
• در بیرون از خانه به ویژه در روزهای بادی از ماسک گرد و غبار استفاده کنید.
• از سیگار کشیدن خودداری کنید، زیرا می‌تواند علائم تب یونجه را تشدید کند.

دارو درمانی

در صورتی که نمی‌توانید از تماس با آلرژن‌ها پرهیز ‌کنید روش‌های درمانی دیگری وجود دارد، از جمله؛

•  داروهای بدون نسخه از جمله داروهای ضدعفونی، گرفتگی و آنتی‌هیستامین‌ها، مانند ستیریزین (Zyrtec) و ترکیب داروهای حاوی استامینوفن، دیفن هیدرامین و فنیل‌افرین.
• داروهای تجویزی مانند اسپری‌های استروئیدی بینی.

همچنین، در موارد شدید ممکن است پزشک تزریق آمپول‌های آلرژی را توصیه کند. این داروها نوعی ایمنی‌درمانی هستند که می‌توانند در حساسیت‌زدایی سیستم ایمنی بدن در برابر آلرژن‌ها موثر باشد. برخی از داروهای آلرژی ممکن است با عوارض جانبی ناخواسته‌ای همچون خواب‌آلودگی، سرگیجه و گیجی همراه باشد. 

درمان‌های جایگزین

تاکنون مطالعات کمی در مورد درمان‌های جایگزین برای حساسیت فصلی و تب یونجه انجام شده است. برخی افراد معتقدند که استفاده از مواد زیر در درمان‌های جایگزین می‌تواند موجب تسکین افراد مبتلا به این آلرژی شود؛

• کوئرستین (Quercetin)، فلاونوئیدی است که به میوه‌ها و سبزیجات رنگ می‌دهد. 
• باکتری لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس (Lactobacillus acidophillus) که باکتری‌ «مفید» موجود در ماست هستند.
• اسپیرولینا (Spirulina) که نوعی جلبک سبز آبی است.
• ویتامین ث که خواص آنتی‌هیستامینی دارد.