کودک آزاری و خشونت خانگی مشکلات اجتماعی جدید یا  فعالیت‌های اتفاقی یا انحرافی نیستند. در حالی که خشونت خانگی در حال حاضر به عنوان یکی از شدیدترین و فراگیرترین انواع خشونت در جامعه امروز ما شناخته شده است، مسائل مربوط به کودک آزاری هنوز به همان میزان مورد توجه قرار نگرفته است. جای تعجب نیست که این مسائل اساسا به عنوان یک موضوع خصوصی تلقی شده است. این امر همراه با این واقعیت که خانواده به طور سنتی به عنوان منبع عشق و حمایت در نظر گرفته می‌شد، منجر به عنصر نفی در سطح جامعه و سطح فردی شده است. با این حال خانواده، به عنوان مهمترین نهاد در جامعه ما بسیار پیچیده است. این نهاد هم یک سازمان کنترل اجتماعی و هم یک سازمان حمایت اجتماعی است و پویایی‌های داخلی آن می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر روابط داشته باشد. علائم هشداردهنده کودک آزاری و بی توجهی همیشه آشکار نیست. اما با یادگیری تشخیص علائم یک مشکل، می‌توانید تغییر بزرگی در زندگی کودک ایجاد کنید.

فهرست مطالب 

• کودک آزاری و بی توجهی چیست

• شایعه‌ها و حقایقی در مورد کودک آزاری و بی توجهی

• آثار سوء استفاده و کودک آزاری

• شناخت انواع مختلف کودک آزاری

  • خشونت علیه کودکان با سوء استفاده عاطفی 

  • کم توجهی به کودک

  • سوء استفاده جسمی علیه کودکان 

  • سوء استفاده جنسی از کودکان

• علائم هشداردهنده کودک آزاری و بی توجهی

• عوامل خطرساز بی توجهی و خشونت علیه کودکان

• چگونه به کودک مورد آزار یا بی توجهی کمک کنیم

• گزارش کودک آزاری یا غفلت از او

کودک آزاری و بی توجهی چیست

کودک آزاری فقط کبودی و سیاه شدن دور چشم نیست. در حالی که بدرفتاری به دلیل آثار و نشانه‌هایی که بر جای می‌گذارد شوکه کننده است، نشانه‌های کودک آزاری چندان آشکار نیست. نادیده گرفتن نیازهای کودک، قرار دادن او در موقعیت‌های ناخواسته و خطرناک، قرار گرفتن در معرض موقعیت‌های تعرض جنسی، یا احساس بی‌ارزشی یا احمقانه بودن نیز از انواع کودک آزاری و غفلت است که می‌تواند زخم‌های عمیق و ماندگاری را در کودکان به جا بگذارد.

صرف نظر از نوع سوء استفاده، نتیجه آن آسیب عاطفی جدی است. اگر فکر می‌کنید کودکی از سوء استفاده یا بی‌توجهی رنج می‌برد، مهم است که درباره آن صحبت کنید. با درک مشکل در اسرع وقت، هم کودک و هم فرد بدسرپرست می‌توانند از کمک مورد نیاز خود برخوردار شوند. 

برای شروع، مهم است که شایعه‌ها را از حقایق مربوط به کودک آزاری و بی توجهی جدا کنید

شایعه‌ها و حقایقی در مورد کودک آزاری و بی توجهی

• شایعه: تنها در صورتی کودک آزاری کعنا دارد که خشونت آمیز باشد.
  • واقعیت: آزار جسمی تنها یک نوع کودک آزاری است. بی توجهی کودکان، یا سوء استفاده جنسی و عاطفی می‌تواند به همان اندازه آسیب برساند. از آنجایی که علائم همیشه واضح نیستند، احتمال دارد افراد دیگر کمتر مداخله کنند.
• شایعه: فقط افراد بد از فرزندان خود سوء استفاده می‌کنند.
  • واقعیت: همه والدین یا سرپرستان متجاوز عمدا به فرزندان خود آسیب نمی‌رسانند. بسیاری خود قربانی سوء استفاده بوده‌اند و هیچ راه دیگری برای والدین نمی‌دانند. دیگران ممکن است با مسائل مربوط به سلامت روان یا مشکلات سوء مصرف مواد دست و پنجه نرم کنند. فراموش نکنید بودن کودک در خانه ای که خشونت خانگی در آنجا حکم است نیز نی‌تواند بر سلامت روان کودک تاثیر بگذارد. 
• شایعه: سوء استفاده در خانواده‌های "خوب" اتفاق نمی‌افتد.
  • واقعیت: سوء استفاده و بی توجهی فقط در خانواده‌های فقیر یا محله‌های بد اتفاق نمی‌افتد. این رفتارها از همه مرزهای نژادی، اقتصادی و فرهنگی عبور می‌کند. گاهی اوقات‌، خانواده‌هایی که ظاهرا همه چیز را از بیرون دارند، داستان متفاوتی را پشت درهای بسته پنهان می‌کنند.
• شایعه: اکثر کودک آزاران غریبه هستند.
  • واقعیت: در حالی که سوء استفاده از افراد غریبه اتفاق می‌افتد، اکثر متجاوزان اعضای خانواده یا دیگران نزدیک به خانواده هستند.
• شایعه: کودکان بدسرپرست همیشه سوء استفاده می‌کنند.
  • واقعیت: این درست است که کودکان بدسرپرست بیشتر احتمال دارد چرخه را در بزرگسالان تکرار کنند و ناخودآگاه آنچه را که در دوران کودکی تجربه کرده بودند تکرار کنند. از سوی دیگر، بسیاری از بازماندگان بزرگسال از کودک آزاری انگیزه قوی دارند تا از فرزندان خود در برابر آنچه که تجربه کرده‌اند محافظت کرده و به والدین عالی تبدیل شوند.

آثار سوء استفاده و کودک آزاری

انواع سوء استفاده و کودک آزاری باعث ایجاد زخم‌های ماندگار می‌شود. برخی از این زخم‌ها ممکن است جسمانی باشند، اما زخم‌های احساسی اثرات طولانی مدت در طول زندگی دارد و به احساس خود کودک، روابط آینده آن‌ها و توانایی عملکرد در خانه، محل کار و مدرسه آسیب می‌رساند.

آثار سوء استفاده و کودک آزاری عبارتند از:

• عدم اعتماد و مشکلات روابط. اگر نمی‌توانید به والدین خود اعتماد کنید، به چه کسی می‌توانید اعتماد کنید؟ بدون این پایه، یادگیری اعتماد به افراد یا دانستن افراد قابل اعتماد بسیار دشوار است. چنین امری ممکن است  منجر به روابط ناسالم شود زیرا بزرگسال نمی‌داند رابطه خوب چیست. در این مطلب درباره راهکارهای صحبت با کودک بیشتر بخوانید. 
• احساسات اصلی "بی ارزش" بودن: اگر در کودکی بارها و بارها به شما گفته شده است که شما احمق هستید یا خوب نیستید؛ غلبه بر این احساسات، اصلی بسیار دشوار است. با بزرگ شدن، کودکان بدسرپرست ممکن است تحصیلات خود را نادیده بگیرند یا به مشاغل کم درآمد بسنده کنند، زیرا اعتقاد ندارند که ارزش بیشتری دارند. بازماندگان سوء استفاده جنسی، با ننگ و شرم در اطراف این سوء استفاده، اغلب با احساس آسیب دیدگی دست و پنجه نرم می‌کنند. در اینجا درباره تقویت اعتماد به نفس در کودکان بیشتر بخوانید. 
• مشکل در تنظیم احساسات کودکان بدسرپرست نمی‌توانند احساسات خود را با خیال راحت بیان کنند. در نتیجه، احساسات فروکش می‌کنند و به روش‌های غیر منتظره‌ای ظاهر می‌شوند. بازماندگان بزرگسال از کودک آزاری ممکن است با اضطراب، افسردگی یا خشم بی دلیل دست و پنجه نرم کنند. آن‌ها ممکن است برای از بین بردن احساسات دردناک به الکل یا مواد مخدر روی آورند.

شناخت انواع مختلف کودک آزاری

رفتارهای توهین‌آمیز اشکال مختلفی دارد، اما وجه مشترک تأثیر احساسی بر کودک است. این که آیا این سوءاستفاده، اظهارنظر تند، سکوت سنگی یا ندانستن اینکه آیا شام روی میز خواهد بود یا خیر، نتیجه نهایی کودکی است که احساس امنیت می‌کند، مراقبت نمی‌کند و تنها است.

خشونت علیه کودکان با سوء استفاده عاطفی 

برخلاف تصور برخی افراد، کلمات می‌توانند صدمه بزنند و سوءاستفاده عاطفی می‌تواند به سلامت روانی یا رشد اجتماعی کودک آسیب جدی برساند. نمونه‌هایی از سوء استفاده عاطفی عبارتند از:

• تحقیر، تحقیر و تحقیر مداوم.
• صدا زدن و مقایسه منفی با دیگران.
• به کودکان بگویید که «خوب نیستند»، «بی ارزش»، «بد» یا «اشتباه» هستند.
• فریاد، تهدید یا قلدری مکرر.
• نادیده گرفتن کودک به عنوان تنبیه و رفتار بی سر و صدا با او.
• محدود کردن تماس فیزیکی با کودک - بدون در آغوش گرفتن، بوسه و سایر علائم محبت.
• قرار دادن کودک در معرض خشونت علیه دیگران، خواه علیه والدین دیگر، خواهر و برادر یا حتی حیوان خانگی باشد.

کم توجهی به کودک

بی توجهی - نوعی بسیار رایج از کودک آزاری - الگویی از عدم تأمین نیازهای اساسی کودک است که شامل غذا، لباس، بهداشت یا نظارت کافی است.

غفلت کودکان همیشه به آسانی قابل تشخیص نیست. گاهی اوقات، ممکن است والدین از نظر جسمی یا روانی نتوانند از کودک مراقبت کنند، مانند موارد بیماری یا آسیب جدی، یا افسردگی یا اضطراب درمان نشده. در موارد دیگر، سوء مصرف الکل یا مواد مخدر ممکن است به طور جدی توانایی حفظ امنیت کودک را مختل کند.

سوء استفاده جسمی علیه کودکان 

در کودک آزاری، این سو استفاده، باعث صدمه یا آسیب جسمی به کودک می‌شود و ممکن است نتیجه تلاش عمدی برای صدمه زدن به کودک یا تنبیه فیزیکی بیش از حد باشد. بسیاری از والدین متجاوز جسمی اصرار دارند که اقدامات آن‌ها صرفا نوعی نظم و انضباط است؛ راه‌هایی برای یادگیری رفتار کودکان. اما تفاوت زیادی بین استفاده از تنبیه بدنی برای تنبیه و آزار بدنی وجود دارد.

در مورد سوء استفاده فیزیکی، عناصر زیر وجود دارد:

غیرقابل پیش بینی بودن. کودک هرگز نمی‌داند چه چیزی باعث آزار فیزیکی والدین می‌شود. مرزها و قوانین مشخصی وجود ندارد و هرگز نمی‌داند چه رفتاری باعث حمله فیزیکی می‌شود.

با عصبانیت رفتار می‌کند. والدین بدسرپرست از روی عصبانیت و تمایل به کنترل خود عمل می‌کنند، نه انگیزه برای آموزش محبت آمیز به کودک. هرچه والدین عصبانی‌تر باشند، بدرفتاری شدیدتر است.

کنترل کردن رفتار کودک با استفاده از ترس. والدین متجاوز ممکن است بر این باور باشند که فرزندانشان برای رفتارشان باید از آن‌ها بترسند، بنابراین از سوء استفاده فیزیکی برای «نگه داشتن فرزند خود در صف» استفاده می‌کنند. با این حال، آنچه واقعا بچه‌ها می‌آموزند این است که چگونه از ضربه خوردن اجتناب کنند، نه این که چگونه رفتار کنند یا رشد کنند.

سوء استفاده جنسی از کودکان

سوء استفاده جنسی از کودکان به دلیل لایه‌های گناه و شرم، نوع خاصی از سوءاستفاده است. مهم است تشخیص دهیم که سوء استفاده جنسی همیشه مستلزم تماس بدن نیست. قرار دادن کودک در معرض موقعیت‌ها یا مطالب جنسی، سوء استفاده جنسی است، خواه دست زدن به او دخیل باشد یا نباشد.

کودکان مورد سوء استفاده جنسی اغلب از شرم و گناه رنج می‌برند. آن‌ها ممکن است احساس کنند که مسئول و مقصر سوء استفاده هستند یا به نحوی آن را متوجه خود کرده‌اند. این امر می‌تواند با افزایش سن منجر به نفرت از خود و مشکلات جنسی و روابط شود.

شرمساری سوءاستفاده جنسی باعث می‌شود که بچه‌ها نتوانند در مورد آن صحبت کنند. آن‌ها ممکن است نگران باشند که دیگران آن‌ها را باور نکنند، از دست آن‌ها عصبانی شوند یا خانواده آن‌ها از هم جدا شود. به دلیل این مشکلات، اتهامات دروغین سوء استفاده جنسی متداول نیست، بنابراین اگر کودکی به شما اعتماد کرد، آن‌ها را جدی بگیرید.

علائم هشداردهنده کودک آزاری و بی توجهی

علائم هشداردهنده که کودک را مورد آزار قرار می‌دهد یا مورد غفلت قرار می‌گیرد، می‌تواند با توجه به نوع بدرفتاری متغیر باشد.

علائم هشداردهنده سوء استفاده عاطفی کودک ممکن است:

• در مورد انجام یک کار اشتباه بیش از حد گوشه گیر، ترسناک یا مضطرب باشد.
• افراط در رفتار را نشان دهد (بسیار سازگار، خواستار، منفعل، پرخاشگر).
• به نظر نمی‌رسد که به والدین یا مراقبان وابسته باشد.

علائم هشداردهنده سوء استفاده فیزیکی کودک ممکن است:

• صدمات مکرر یا کبودی، جوش یا بریدگی‌های غیرقابل توضیح داشته باشید. ممکن است به نظر برسد که جراحات آن‍ها دارای الگویی مانند علائم دست یا کمربند است.
• همیشه مراقب و هوشیار هستند، به گونه‌ای که انگار قرار است اتفاق بدی بیفتد.
• از لمس کردن می‌پرهیزد، و از رفتن به خانه هراس دارد.
• از لباس‌های نامناسب برای پوشاندن جراحات مانند پیراهن‌های آستین بلند در روزهای گرم استفاده می کند.

علائم هشداردهنده بی توجهی به کودک ممکن است

• پوشیدن لباس نامناسب، کثیف یا نامناسب برای آب و هوا
• ببهداشت نامناسب (موهای بدون شستشو، مات و شسته نشده، بوی قابل توجه بدن).
• بیماری‌های درمان نشده و صدمات جسمی 
• بی توجهی به امنیت کودک
• دیر رسیدن یا عدم حضور در مدرسه

علائم هشداردهنده سوء استفاده جنسی در کودکان. در این نوع کودک آزاری، کودک؛

• در راه رفتن یا نشستن مشکل دارد.
• آگاهی از اعمال جنسی نامناسب با سن آنها را نشان دهد، یا حتی رفتار اغوا کننده‌ای از خود نشان دهد.
• برای اجتناب از شخص خاصی، بدون دلیل واضح، تلاش‌های جدی انجام دهد.
• تمایلی به تغییر لباس در حضور دیگران یا شرکت در فعالیت‌های بدنی ندارد.
• بارداری، به ویژه اگر زیر ۱۴ سال سن دارند.
• فرار از خانه.

عوامل خطرساز بی توجهی و خشونت علیه کودکان

در حالی که سوءاستفاده و بی توجهی در همه انواع خانواده‌ها اتفاق می‌افتد، کودکان در شرایط خاص در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

• خشونت خانگی. حتی اگر والدین بدسرپرست تمام تلاش خود را برای محافظت از فرزندان خود بکار گیرند، خشونت خانگی همچنان بسیار مضر است. بیرون آمدن بهترین راه برای کمک به فرزندان است.
• سوء مصرف الکل و مواد مخدر. والدینی که به الکل یا مواد مخدر اعتیاد دارند، ممکن است نتوانند از فرزندان خود مراقبت کنند، تصمیمات صحیح والدینی بگیرند یا رفتار‌های خطرناک را کنترل کنند. سوء مصرف مواد همچنین می‌تواند منجر به سوء استفاده فیزیکی شود.
• بیماری روانی درمان نشده. والدینی که از افسردگی، اختلال اضطرابی، اختلال دوقطبی یا بیماری روانی دیگری رنج می‌برند، ممکن است در مراقبت از خود مشکل داشته باشند و بسیار کمتر از فرزندان خود مراقبت کنند. والدین بیمار روانی یا آسیب دیده ممکن است از فرزندان خود دور شده و از او جدا شوند، یا بدون اینکه دلیل آن را بفهمند زود عصبانی شوند. درمان مراقب به معنی مراقبت بهتر از کودکان است.
• نداشتن مهارت‌های فرزندپروری. برخی از مراقبین هرگز مهارت‌های لازم برای فرزندپروری خوب را یاد نگرفتند. به عنوان مثال، والدین نوجوان ممکن است انتظارات غیر واقعی در مورد میزان مراقبت نوزادان و کودکان کوچک داشته باشند. یا والدینی که خود قربانی کودک آزاری شده‌اند‌، فقط می‌دانند چگونه فرزندان خود را به شیوه‌ای که تربیت شده‌اند‌، تربیت کنند. کلاس‌های فرزندپروری‌، درمان و گروه‌های حمایتی از سرپرست منابع خوبی برای یادگیری مهارت‌های فرزندپروری بهتر هستند.

تشخیص رفتارهای توهین آمیز در خود

تربیت فرزندان یکی از بزرگترین چالش‌های زندگی است و ممکن است خشم و سرخوردگی را در والدین یا سرپرست خلق و خوی خود ایجاد کند. اگر در خانواده‌ای بزرگ شده‌اید که جیغ و فریاد یا خشونت امری عادی بوده است، ممکن است راه دیگری برای تربیت فرزندان خود ندانید. تشخیص اینکه مشکلی دارید بزرگترین قدم برای دریافت کمک است. موارد زیر علائم هشداردهنده‌ای است که نشان می‌دهد شما از خط سوء استفاده عبور می‌کنید:

• نمی‌توانید عصبانیت خود را متوقف کنید. چیزی که از قبل شروع می‌شود ممکن است به چندین ضربه سخت و سخت‌تر تبدیل شود. ممکن است کودک خود را بیشتر و بیشتر تکان دهید و در نهایت او را به زمین بیندازید. بلند و بلندتر فریاد می‌زنید و نمی‌توانید جلوی خود را بگیرید.
• احساس می‌کنید از نظر احساسی با فرزند خود ارتباطی ندارید. ممکن است آنقدر احساس غرق شدن کنید که نمی‌خواهید با فرزندتان کاری داشته باشید. شما فقط می‌خواهید تنها بمانید و فرزندتان ساکت باشد.
• برآوردن نیازهای روزانه کودک غیرممکن به نظر می‌رسد. در حالی که همه با ایجاد تعادل در لباس پوشیدن‌، تغذیه و رساندن بچه‌ها به مدرسه یا سایر فعالیت‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، اما اگر به طور مداوم نتوانید این کار را انجام دهید‌، این نشانه این است که ممکن است چیزی اشتباه باشد.
• افراد دیگر ابراز نگرانی کرده‌اند. ممکن است به آسانی بتوان برای دیگران ابراز نگرانی کرد. با این حال، آنچه را که باید بگویند با دقت در نظر بگیرید. آیا کلمات از شخصی است که معمولا به او احترام می‌گذارید و به او اعتماد دارید؟

چگونه به کودک مورد آزار یا بی توجهی کمک کنیم

اگر مشکوک به کودک آزاری هستید، چه باید بکنید؟ یا اگر کودکی به شما اعتماد می‌کند و متوجه بخشونت علیه او شده‌اید؟

طبیعی است که کمی غرق و گیج شوید. کودک آزاری موضوعی دشوار بوده که پذیرش آن سخت است و حتی صحبت کردن درباره آن هم برای شما و هم برای کودک سخت‌تر خواهد بود. هنگام صحبت با کودک مورد آزار، بهترین راه تشویق او به آرامش است.

از انکار بپرهیزید و آرامش خود را حفظ کنید. واکنش به اخبار به همان اندازه ناخوشایند و تکان دهنده است که به مانند انکار کودک آزاری است. با این حال، اگر شما حرف‌های کودک را انکار کنید، یا از صحبت‌های او شوک‌زده یا منزجر شوید، ممکن است کودک از ادامه کار بترسد و از همکاری سرباز بزند. ممکن است سخت باشد، تا آنجا که می‌توانید آرام و مطمئن باشید.

بازجویی نکنید. اجازه دهید کودک با کلمات خودش آنچه را که اتفاق افتاده برای شما توضیح دهد، اما از او بازجویی نکنید و سوالات اصلی را نپرسید. این ممکن است کودک را گیج و عصبی کند و ادامه داستان را برای او سخت کند.

به کودک اطمینان دهید که هیچ اشتباهی نکرده است. بسیار طول می‌کشد تا کودک در مورد سوءاستفاده صحبت کند. به او اطمینان دهید که حرف‌هایش را جدی می‌گیرید و تقصیر او نیست.

امنیت حرف اول را می‌زند. اگر احساس می‌کنید که با مداخله شما، امنیت کودک به خطر می‌افتد آن را به متخصصان بسپارید. ممکن است بعدا بتوانید پشتیبانی بیشتری ارائه دهید.

گزارش کودک آزاری یا غفلت از او

اگر مشکوک هستید که کودکی مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد، مهم است که با شماره ۱۲۳ اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی تماس بگیرید و مورد را گزارش دهید.  در صورت تکرار مجدد، گزارش هر مورد را جداگانه ادامه دهید. هرچه اطلاعات بیشتری در اختیار ۱۲۳ اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی قرار دهید، شانس بیشتری برای دریافت کمک برای کودک وجود دارد. البته طبیعی است که برخی از نگرانی‌ها در مورد گزارش کودک آزاری وجود داشته باشد. این موارد را به خاطر بسپارید؛

کودک آزاری و بی‌توجهی فقط یک موضوع خانوادگی نیست و پیامدهای سکوت می‌تواند برای کودک مخرب باشد.

گزارش کودک آزاری به این معنی نیست که کودک از خانه و خانواده دور می‌شود، مگر اینکه به وضوح در خطر باشد. ممکن است ابتدا از والدین حمایت شود، مانند کلاس‌های فرزندپروری یا مشاوره کنترل خشم.

گزارش شما می‌‎تواند ناشناس باشد. در اکثر موارد، هنگام گزارش کودک آزاری نیازی به معرفی خود ندارید. مطمئن باشید گزارش شما می‌تواند در امنیت کودک سهم مهمی داشته باشد.

سخن پایانی 

مرور حاضر یکی از معدود مطالعاتی است که تا کنون بر عوامل خطر خشونت خانگی علیه کودکان متمرکز شده است. به خصوص آنکه در پی همه گیری ویروس کرونا و ماندن کودکان در خانه، ممکن است شرایط را برای کودکان در معرض خطر پیچیده‌تر کند. شناسایی زمینه‌های پرخطر به منظور جلوگیری از وقوع اقدامات بلندمدت جدید خشونت بسیار حیاتی است و اورژانس اجتماعی باید در دسترس باشد. اگرچه افزایش اولیه خشونت خانگی به طور کلی در مرحله حاد بحران مشاهده می‌شود، اما واقعیتی که باید در نظر داشته باشیم این است که این موج‌ها اغلب برای سال‌ها در طول دوره بهبودی پایدار می‌مانند و نیاز به یک استراتژی پیشگیری دارد که راه حل‌های طولانی مدت ارائه دهد. پیامدهای بالقوه افزایش کودک آزاری باید در محاسبات هزینه‌های آینده در نظر گرفته شود.