سرطان معده؛ علل، نشانهها، تشخیص و درمان
زمان خواندن ۱۲ دقیقه دوشنبه ۰۵ خرداد ۱۳۹۹ ۱۰:۰۳
به طور کلی، سرطان معده در سلولهای پوششی و تولیدکننده مخاط شروع شده که به این نوع سرطان، آدنوکارسینوم گفته میشود. طی چند دهه گذشته، نرخ شیوع سرطان در قسمت اصلی معده (تنه معده) رو به کاهش بوده، اما سرطان در ناحیه اتصال قسمت بالای معده به انتهای مری (دریچه کاردیا)، بسیار شایع شده است. ما در ادامه علل، تشخیص و درمان سرطان معده را بررسی کردهایم.
در این مقاله به توضیح این بیماری، شرح نشانهها و علایم آن میپردازیم.
آنچه در این مطلب میخوانید:
علائم سرطان معده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
علل ایجاد سرطان
عوامل تشدید کننده سرطان معده
پیشگیری از سرطان
تشخیص سرطان معده
تعیین مرحله سرطان
مراحل سرطان معده
درمان سرطان معده
پرتو درمانی
شیمی درمانی
داروهای هدفمند
مراقبت های حمایتی و تسکینی
درمانهای بالقوه در آینده
مواجهه با سرطان
آمادگی برای مواجهه با بیماری
علائم سرطان معده
علائم و نشانههای سرطان معده در ناحیه اتصال مری به معده شامل موارد زیر است:
- خستگی
- احساس نفخ بعد از خوردن غذا
- احساس سیری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- سوزش شدید و مداوم معده
- سوء هاضمه مداوم
- حالت تهوع مداوم و بیدلیل
- درد معده
- استفراغ مداوم
- کاهش وزن بیدلیل
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز هرگونه علائم نگرانکننده از جمله علائم گفته شده، فرد باید به پزشک خود مراجعه کند تا علل شایع این نشانهها بررسی شود.
علل ایجاد سرطان معده
به طور کلی، سرطان با جهش در DNA سلول شروع میشود. این جهش، باعث رشد و تقسیم بیرویه سلول و افزایش بقای آن در زمانی میشود که سایر سلولهای عادی میمیرند. تجمع سلولهای سرطانی، ایجاد تومور کرده و این سلولها میتوانند به ساختارهای مجاور نیز حمله کنند. سلولهای سرطانی قادرند از تومور جدا شده و در سراسر بدن گسترش یابند.
سرطان ناحیه اتصال مری به معده با بیماری رفلکس معده-مری(Gastrointestinal reflux disease:GERD) و به میزان کمتری با چاقی و سیگارکشیدن مرتبط است. رفلکس معده-مری (GERD) به شرایطی گفته میشود که مقدار زیادی از اسید معده به سمت مری برگشته و حس سوزش شدیدی را ایجاد میکند. ارتباطی قوی بین رژیم غذایی غنی از غذاهای دودیشده و شور، و سرطان تنه معده وجود دارد. به همین دلیل با افزایش امکان استفاده از یخچال برای نگهداری از مواد غذایی، میزان ابتلا این به سرطان نیز کاهش یافته است.
عوامل تشدید کننده سرطان معده
مهمترین عوامل افزایش خطر ابتلا به این سرطان، سابقه رفلکس معده-مری و چاقی است.
عواملی که خطر ابتلا به سرطان در تنه معده را افزایش میدهند، عبارتند از:
- رژیم غذایی مملو از غذاهای شور و دودی
- رژیم غذایی حاوی مقادیر کم میوه و سبزیجات
- سابقه خانوادگی سرطان معده
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori)
- التهاب طولانیمدت معده
- کمخونی مزمن
- سیگار کشیدن
- پولیپ معده
پیشگیری از سرطان
هنوز علل قطعی ابتلا به سرطان ناحیه اتصال مری به معده یا سرطان تنه معده مشخص نیست. بنابراین، هیچ راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. اما میتوان با ایجاد تغییرات کوچکی در زندگی روزمره، ریسک ابتلا به این بیماریها را کاهش داد. برای مثال:
- ورزش کنید. فعالیتهای بدنی منظم با کاهش خطر ابتلا به سرطان همراه است. سعی کنید ورزش را در برنامه بیشتر روزهای هفته خود بگنجانید.
- میوه و سبزیجات بیشتری مصرف کنید. سعی کنید میوه و سبزیجات بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجانید. میوهها و سبزیجات رنگارنگ و متنوعی را انتخاب کنید.
- مصرف غذاهای شور و دودی را کاهش دهید. با کاهش خوردن این غذاها از معده خود محافظت کنید.
- سیگار نکشید. اگر سیگاری هستید، آن را ترک کنید و اگر سیگاری نیستید، بهتر است هرگز به سراغ آن نروید. سیگار کشیدن، خطر ابتلا به سرطان معده را همانند انواع دیگر سرطان افزایش میدهد.
- از پزشک خود در مورد خطر ابتلا به سرطان ناحیه اتصال مری به معده سوال کنید. در صورتی که احتمال ابتلای شما به این سرطان بالا باشد، با پزشک خود مشورت کنید تا علائم و نشانههای این بیماری را از طریق آندوسکوپی دورهای پیدا کند.
تشخیص سرطان معده
آزمایشها و روشهای مورد استفاده برای تشخیص سرطان ناحیه اتصال مری به معده (gastroesophagealjunction cancer) و سرطان معده شامل موارد زیر هستند:
- آندوسکوپی: لولهای باریک که دارای دوربینی کوچک است، از گلو پایین میرود و به داخل معده میرسد. در این حالت پزشک به دنبال نشانههای سرطان میگردد. در صورت یافتن نواحی مشکوک به سرطان، از بافت آن قسمت برای بررسیهای بیشتر نمونهبرداری (بیوپسی) میشود.
- آزمایشهای تصویربرداری: این آزمایشها شامل اسکن برشنگاری رایانهای با تومورگرافی رایانهای و یا به اصطلاح سیتیاسکن(Computed tomography:CT) و نوع خاصی از تستهای مربوط به اشعه X هستند (بلع باریوم) که برای جستوجوی سرطان معده مورد استفاده قرار میگیرند.
تعیین مرحله سرطان ناحیه اتصال مری به معده یا معده
تعیین اینکه سرطان در چه مرحلهای قرار دارد، به پزشک را در انتخاب روش درمانی مناسب کمک میکند. آزمایشها و روشهای مورد استفاده برای تعیین مرحله سرطان عبارتند از:
- آزمایشهای تصویربرداری: شامل CT و برشنگاری با انتشار پوزیترون (PET:Positron emission tomography) هستند.
- جراحی اکتشافی: گاهی اوقات، پزشک، عمل جراحی را برای یافتن علائم گسترش سرطان در مناطقی به غیر از مری و معده، یعنی در قفسه سینه یا شکم پیشنهاد میکند. این نوع جراحی معمولا به روش لاپاراسکوپی انجام میشود. در این روش، جراح چندین برش کوچک در ناحیه شکمی ایجاد کرده و با داخل کردن لولههای مخصوص دوربیندار، تصاویر مربوطه را به مانیتور موجود در اتاق عمل میفرستد. بسته به شرایط بیمار، از سایر آزمایشها نیز ممکن است استفاده شود.
مراحل سرطان معده
مراحل آدنوکارسینومای (سرطان) معده یا مری شامل موارد زیر است:
- مرحله ۱: در این مرحله، گسترش تومور به لایه بالایی بافت محدود میشود، یعنی محلی که قسمت داخلی مری یا معده را جدا میکند. همچنین، این احتمال وجود دارد که سلولهای سرطانی به گروه اندکی از غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته باشند.
- مرحله ۲: در مرحله دو سرطان گسترش بیشتری یافته و تا لایههای عضلانی و درونیتر مری یا دیواره معده نیز پیشرفت میکند. همچنین، بیشتر غدد لنفاوی نیز درگیر سرطان میشوند.
- مرحله ۳: در این مرحله، سرطان در تمام لایههای مری یا معده گسترش یافته و به ساختارهای مجاور نیز رسیده است. همچنین این احتمال وجود دارد که بیشتر غدد لنفاوی را درگیر کرده باشد.
- مرحله ۴: در مرحله چهارم، سرطان تا نواحی دورتری از نقطه شروع بیماری، در بدن گسترش یافته است.
درمان سرطان معده
روشهای درمانی سرطان معده، وابسته به مرحله سرطان، سلامت کلی بدن و انتخاب بیمار است.
عمل جراحي
اگر سرطان ناحیه اتصال مری به معده پیشرفته نباشد، باید با عمل جراحی ناحیه سرطانی مری یا معده را جدا کرد. هدف از جراحی این است که تا حد امکان، بافت سرطانی و حاشیه سالم بافت حذف شوند. معمولا، غدد لنفاوی مجاور ناحیه سرطانی نیز برداشته میشوند. در سرطان معده نیز سعی بر آن است که با عمل جراحی، تمام قسمت سرطانی معده و حاشیه سالم بافت از میان برداشته شوند.
روشهای مورد استفاده شامل موارد زیر هستند:
- جدا کردن تومورهای مرحله اولیه از معده: با استفاده از آندوسکوپی (در روشی به نام برداشتن مخاط آندوسکوپی) میتوان تودههای سرطانی بسیار کوچک در پوشش داخلی معده را جدا کرد. آندوسکوپ دارای لامپی روشن و یک دوربین است که از گلو وارد معده میشود. پزشک از ابزارهای خاصی برای از بین بردن تودههای سرطانی و حاشیه سالم بافت از معده استفاده میکند.
- برداشتن بخشی از معده : طی این عمل، جراح تنها بخش درگیر با سرطان را از بدن جدا میکند.
- برداشتن کل معده (گاسترکتومی): این عمل سبب حذف کل معده و برخی از بافتهای اطراف آن و اتصال مستقیم مری به روده کوچک میشود تا غذا بتواند از طریق دستگاه گوارش حرکت کند.
- از بین بردن غدد لنفاوی برای جستوجوی سرطان: به منظور یافتن سلولهای سرطانی، پزشک غدههای لنفاوی شکم را معاینه و آنها را از بدن جدا میکند.
- جراحی با هدف تسکین علائم و نشانههای بیماری: احتمالا با جدا کردن بخشی از معده، برخی از علائم و نشانههای پیشرفت تومور در افراد مبتلا به سرطان حاد کاهش یابد. در این شرایط، جراحی قادر به درمان سرطان پیشرفته نیست اما میتواند در تسکین آن کمک کند. جراحی، خطر خونریزی و عفونت را به همراه دارد. اگر تمام یا بخشی از معده برداشته شود، احتمالا فرد مشکلاتی گوارشی را تجربه خواهد کرد.
پرتو درمانی
در این روش از پرتوهای پر انرژی مانند اشعه X و پروتونها برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. در این نوع درمان، بیمار روی تختی دراز میکشد و پرتوهای پر انرژی ساطع شده از دستگاه، در اطراف فرد میچرخند. در سرطان ناحیه اتصال مری به معده و همچنین سرطان معده، میتوان از پرتو درمانی قبل جراحی (پرتو دهی القایی: Neoadjuvant) برای کوچک کردن تومور استفاده کرد تا از بین بردن آن راحتتر شود. همچنین میتوان بعد از عمنیز از این روش استفاده کرد (پرتو دهی کمکی: Adjuvant) تا سلولهای سرطانی باقیمانده در نواحی مری یا معده حذف شوند.
در سرطان ناحیه اتصال مری به معده، پرتو درمانی و شیمی درمانی معمولا به صورت همزمان (پرتو-شیمی درمانی) و اغلب قبل از عمل جراحی انجام میشوند. احتمالا، پرتو درمانی معده موجب اسهال، سوء هاضمه، تهوع و استفراغ و پرتو درمانی مری نیز ممکن است موجب درد و مشکل در عمل بلع غذا شود. به منظور جلوگیری از این عوارض جانبی و تا زمان بهبود مری، معمولا لولهای کوچک را از طریق برش کوچکی در شکم، به معده وصل میکنند. در افراد مبتلا به سرطان پیشرفته، میتوان از پرتو درمانی در تسکین عوارض جانبی حاصل از تومورهای بزرگ استفاده کرد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان مبتنی بر دارو است که از مواد شیمیایی برای نابودی سلولهای سرطانی استفاده میکند. داروهای شیمی درمانی در سراسر بدن حرکت میکنند و از این طریق، سلولهای سرطانی گسترش یافته در خارج از معده را از بین میبرند.
از شیمیدرمانی قبل از عمل برای کوچک کردن تومور استفاده کرد تا حذف آن طی عمل جراحی راحتتر باشد. شیمیدرمانی بعد از عمل نیز برای از بین بردن هرگونه سلول سرطانی باقیمانده در بدن، به کار میرود. غالبا، شیمی درمانی را با پرتو درمانی ترکیب میکنند. همچنین از شیمی درمانی به تنهایی، برای تسکین علائم بیماری در افراد مبتلا به سرطان معده پیشرفته استفاده میشود. عوارض جانبی شیمیدرمانی، وابسته به نوع داروی مورد استفاده است.
داروهای هدفمند
در درمان هدفمند از داروهایی استفاده میشود که به ناهنجاریهای خاصی در سلولهای سرطانی حمله کرده، یا سیستم ایمنی بدن را برای کشتن سلولهای سرطانی تحریک میکنند (ایمونوتراپی). داروهای هدفمند مورد استفاده در درمان سرطان معده عبارتند از:
- تراستوزومب (Trastuzumab): به منظور حذف آن دسته از سلولهای سرطانی معده که HER2 زیادی تولید میکنند.
- راموسیروماب (Ramucirumab): برای درمان سرطان معده پیشرفته که به سایر روشهای درمانی پاسخ نداده است.
- ایماتینیب (Imatinib): برای درمان نوعی نادر از سرطان معده به نام تومور استروما دستگاه گوارش(Gastrointestinal stromal tumor).
- سانیتینیب (Sunitinib): برای از بین بردن تومورهای استرومائی دستگاه گوارش
- رِگورافِنیب (Regorafenib): برای از بین بردن تومورهای استرومائی دستگاه گوارش
چندین داروی هدفمند برای درمان سرطان ناحیه اتصال مری به معده بررسی شدهاند، اما فقط دو مورد از این داروها یعنی تراستوزومب و راموسیروماب برای این استفادههای درمانی تایید شدهاند.
داروهای هدفمند، اغلب همراه با داروهای معمول شیمی درمانی استفاده میشوند. در این شرایط، بررسی سلولهای سرطانی به پزشک کمک میکند تا تاثیرگذاری این روش درمانی را بسنجد.
مراقبت های حمایتی و تسکینی
این مراقبتهای تخصصی پزشکی، بر تسکین درد و سایر علائم بیماری تمرکز دارند. متخصصان مراقبتهای تسکیندهنده، با بیمار، خانواده و سایر پزشکان او کار میکنند تا بتوانند علاوه بر مراقبتها و درمانهای در حال انجام، نقش یک حمایتکننده تکمیلی را نیز ایفا کنند. در صورت انجام جراحی، شیمیدرمانی یا پرتو درمانی، از مراقبتهای تسکینی استفاده میشود. استفاده از مراقبتهای تسکینی در کنار سایر روشهای درمانی مناسب سبب میشود که افراد مبتلا به سرطان روحیه بهتری داشته باشند و حتی به مدت بیشتری زندگی کنند. مراقبت تسکینی توسط تیمی از پزشکان، پرستاران و سایر افراد متخصص آموزشدیده انجام میشود. هدف چنین تیمهایی، بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانوادههایشان است. این نوع مراقبت در کنار سایر روشهای درمانی ارائه میشود و مکمل آنهاست.
درمانهای بالقوه در آینده
پژوهشگران در حال بررسی تعدادی از داروهای جدید هستند تا با روش ایمونوتراپی، از قدرت سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن سرطان استفاده کنند. شیوه عمل این داروها پیچیده است. چنین داروهایی، سیستم ایمنی را وادار میکنند که به سلولهای سرطانی همانند سلولهای مهاجم (مانند باکتریها) حمله کنند.
مواجهه با سرطان
اعلام تشخیص سرطان میتواند برای فرد شوکهکننده و ترسناک باشد. بعد از شوک اولیه، فرد باید روی مواردی متمرکز شود که برای مقابله با بیماری به او کمک کنند:
- فرد باید به اندازه کافی در مورد بیماری اطلاعات داشته باشد تا بتواند بهترین تصمیم را برای مراقبت از خود بگیرد. بیمار باید از پزشک خود بخواهد که جزئیات سرطان یعنی نوع، مرحله و شیوههای درمانی را به او بگوید. این اطلاعات میتوانند در آگاهی بیمار درباره سرطان معده و مزایا و معایب هر کدام از شیوههای درمانی کمک کنند.
- ارتباط داشتن با افرادی که از سرطان نجات یافتهاند. یافتن گروههای حمایت و پشتیبانی افراد سرطانی به صورت حضوری یا آنلاین (مانند انجمن سرطان آمریکا) و معاشرت با افرادی که سرطان را شکست دادهاند، میتواند کمککننده باشد.
- فعال ماندن: ابتلا به سرطان به معنی توقف روند عادی زندگی و فعالیتها و سرگرمیهای مورد علاقه بیمار نیست و فرد باید به انجام کارهایی که به او احساس خوشایندی میدهند، ادامه دهد.
آمادگی برای مواجهه با بیماری
در صورت وجود علائم نگرانکننده، در ابتدا فرد باید به پزشک عمومی مراجعه کرده و با تشخیص هرگونه مشکلی در معده، باید توسط یک پزشک متخصص دستگاه گوارش معاینه شود. پس از تشخیص سرطان ناحیه اتصال مری به معده یا سرطان معده، فرد باید به یک متخصص سرطان (انکولوژیست) یا یک جراح متخصص دستگاه گوارش مراجعه کند.
به دلیل کوتاهبودن زمان ملاقات با پزشک و اطلاعات زیادی که بیمار باید از آنها آگاه باشد، بهتر است که فرد در مواجهه با چنین شرایطی آماده باشد. اطلاعات زیر به آماده کردن بیمار و انتظارات او از پزشک کمک میکنند.
کارهایی که بیمار میتواند انجام دهد:
- نوشتن تمام علائم مشاهدهشده، حتی مواردی که ظاهرا بیربط به بیماری هستند، نیز باید به پزشک اطلاع داده شوند.
- نوشتن اطلاعات شخصی کلیدی، مانند استرسهای زیاد یا تغییراتی که اخیرا بیمار با آنها در زندگی مواجه بوده است.
- نوشتن لیستی از تمام داروها، ویتامینها یا مکملهایی که فرد مصرف میکند.
- نوشتن مواردی که سبب بهتر یا بدتر شدن علائم بیماری میشوند. بدین معنی که فرد باید بداند کدام غذاها، داروها یا عوامل دیگر در بروز نشانههای بیماری تاثیر میگذارند.
- همراه داشتن یکی از اعضای خانواده یا دوستان، گاهی اوقات درک برخی از اطلاعات ارائه شده توسط پزشک دشوار است. داشتن همراه میتواند در به خاطر سپردن برخی گفتههای پزشک کمک کند.
- نوشتن سوالاتی که فرد میخواهد از دکتر خود بپرسد.
داشتن لیستی از سوالات میتواند به کاهش نگرانیهای فرد کمک کند. سوالات را باید به ترتیب اهمیت پرسید.
نمونهای از سوالات مربوط به سرطان معده که بیمار میتواند از پزشک خود بپرسد، عبارتند از:
- به چه نوع سرطان معدهای مبتلا هستم؟
- سرطان معده من چقدر پیشرفته است؟
- چه آزمایشهای دیگری را باید انجام دهم؟
- گزینههای درمانی من کدام هستند؟
- این شیوههای درمانی چقدر موفقیتآمیز هستند؟
- مزایا و معایب هر کدام از این روشها چیست؟
- بهترین روش برای من چیست؟
- این درمانها بر زندگی من چه تاثیری خواهند داشت؟ آیا میتوانم به کار خود ادامه دهم؟
- آیا باید به دنبال روش دیگری باشم؟ هزینه آن چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش میدهد؟
- آیا بروشوری وجود دارد که بتوانم با خود ببرم؟ چه وبسایتهایی را پیشنهاد میکنید؟
علاوه بر سوالهای از پیش آماده، از پرسیدن سوالهایی که در طول ملاقات پزشک برای بیمار پیش میآیند، نباید غافل شد.
باید منتظر چه پرسشهایی از طرف پزشک باشید
احتمالا پزشک سوالهایی خواهد پرسید که بیمار باید آمادگی پاسخگویی به آنها را داشته باشد. این کار سبب صرفهجویی در زمان میشود. سوالات احتمالی پزشک عبارتند از:
- از چه زمانی علائم را احساس کردید؟
- آیا علائم به صورت مداوم بودهاند یا گاه به گاه؟
- شدت این علائم چقدر است؟
- چه چیزهایی این علائم را کاهش میدهند؟
- چه چیزهایی سبب شدتگرفتن علائم بیماری میشوند؟
نظرات کاربران