گواتر و علائم بزرگ شدن غده تیروئید
زمان خواندن ۱۱ دقیقه شنبه ۱۷ مهر ۱۴۰۰ ۲۳:۱۱
تورم غده تیروئید یا غده تیروئید بزرگ شده و ملتهب را گواترمی‌گویند. بیشتر موارد گواتر، به عنوان گواتر ساده و بدون خطر گزارش شده‌اند. بزرگ شدن غده تیروئید زمانی که بدون علائم خاصی بوده و تبدیل به گواتر ساده بدون التهاب می‌شود، معمولا مشکلی برای فرد مبتلا به بیماری گواتر ایجاد نمی‌کند. برخی افراد مبتلا به گواتر ممکن است ورم کمی را احساس کنند و برخی دیگر دچار تورم و التهاب قابل توجهی می‌شوند که باعث مشکلات تنفسی خواهد شد. بروز بیماری گواتر معمولا به دلیل تیروئید پرکار، تیروئید کم کار و ترشح هورمون یوتیروئیدیسم است. در ادامه متن بیشتر به دلایل بروز گواترخواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
علائم بیماری گواتر
تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار می‌گیرد. این غده مسئولیت تولید و کنترل هورمون‌های T3 و T4 را دارد که این دو هورمون وظیفه تنظیم متابولیسم بدن را دارند. متابولیسم بدن باعث استخراج انرژی لازم برای فعالیت انسان از غذا می‌شود. همچنین از دیگر وظایف غده تیروئید می‌توان به تنظیم ضربان قلب، تنفس، بهبود هضم و حالات روحی اشاره کرد.
التهاب و ورم کردن گردن و در نتیجه بزرگ شدن غده تیروئید از مهمترین و شایع‌ترین علامت‌های بیماری گواتر هستند. همچنین اگر در هنگام لمس گردن خود با توده‌هایی روبه رو شدید، احتمالا نشانه‌ای از وجود گواتر است. این توده‌ها می‌توانند در اندازه و ابعاد متفاوتی حس شوند. میزان تورم غده تیروئید، باد کردگی گردن و همچنین بزرگ شدن غده تیروئید فرد به فرد متفاوت است و بستگی به هر شخص دارد.
وقتی غده تیروئید بزرگ شده و دچار گواتر می‌شوید، احتمالا علائم زیر را در خود مشاهده خواهید کرد:
- احساس تنگی در گلو و گردن
- سرفه
- گرفتگی صدا
- مشکل در بلع
- احساس سر گیجه وقتی که بازوی خود را بالا ببرید
- احساس تنگی نفس (در موارد شدید)
بروز بعضی از علائم، به دلیل بیماری‌هایی است که سبب گواتر شده‌اند. برای مثال دو مورد از مهمترین دلایل بروز گواتر، تیروئید پرکار و همچنین کم کاری تیروئید است. در نتیجه برخی نشانه‌های مشاهده شده سبب وجود این دو بیماری است. در این مطلب از وبسیات سبک زندگی می‌توانید درباره پرکاری تیروئید بیشتر بخوانید. اما به طور مختصر، از عوارض تیروئید پرکار می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- اضطراب
- تپش قلب
- بیش فعالی
- افزایش تعریق
- خستگی مفرط
- افزایش اشتها
- ریزش مو
- کاهش وزن ناخواسته
- حساسیت به گرما
کم کاری تیروئید هم علائمی مشابه علائم زیر را دارد:
- حساسیت به سرما
- تغییرات خلق و خو
- ریزش مو
- اضافه وزن ناخواسته
- فراموشی
- یبوست
بزرگ شدن غده تیروئید نشانه چیست
بزرگ شدن غده تیروئید دلایل متعددی دارد که در این قسمت به آنها خواهیم پرداخت. اما مهمترین دلیل بروز گواتر و تورم غده تیروئید، کمبود عنصر ید در بدن است. علل بزرگ شدن غده تیروئید عبارتند از:
- کمبود ید: ید یکی از مهمترین مواد معدنی لازم برای غده تیروئید است. غده تیروئید با جذب ید از غذاهای حاوی آن می‌تواند هورمون‌های T3 و T4 را به اندازه کافی تولید و ترشح کند. اگر غده تیروئید نتواند به اندازه کافی ید جذب کند، فرد دچار کم کاری تیروئید می‌شود. ید در غذاهای دریایی مانند میگو، ماهی، لابستر و انواع جلبک‌های دریایی یافت می‌شود. همچنین نمک یددار یکی دیگر از منابع مهم تامین ید است. کمبود ید بیشتر در کشورهای در حال توسعه و کشورهایی که به غذاهای دریایی و یددار دسترسی ندارند نیز بیشتر دچار کم کاری تیروئید می‌شوند. گیاهخواران نیز به دلیل تغذیه از مواد غذایی گیاهی ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شوند.
- کم کاری تیروئید: کم کاری تیروئید بدین معنی است که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های T3 و T4 را تولید نمی‌کند و این اتفاق باعث بروز مشکلاتی در بدن می‌شود. یکی از این مشکلات بزرگ شدن غده تیروئید است. بیماری کم کاری تیروئید می‌تواند علل متفاوتی داشته باشد، اما اصلی‌ترین و شایع‌ترین علت آن بیماری هاشیموتو است. هاشیموتو، نوعی بیماری خود ایمنی است که بدن با ترشح پادتن‌ها و آنتی بادی‌ها به غده تیروئید حمله می‌کند و باعث صدمه به بافت این غده می‌شود. یکی از نتایج این بیماری بزرگ شده غده تیروئید است. در این مطلب می‌توانید درباره بیماری هاشیموتو بیشتر بخوانید.
- پرکاری تیروئید: یکی دیگر از علت‌های بزرگی غده تیروئید یا گواتر، پرکاری تیروئید است. پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید هورمون‌های T3 و T4 را بیش از اندازه ترشح کند. همانند کم کاری تیروئید، پرکاری این غده هم دلایل مختلفی دارد، اما مهمترین علت بروز آن بیماری گریوز است که نوعی بیماری خود ایمنی است. در این شرایط بدن با تولید پادتن به بافت‌های غده تیروئید حمله‌ور شده و سبب کم کاری تیروئید می‌شود. یکی از عوارض بیماری گریوز نیز تورم و بزرگ شدن غده تیروئید است.
- گره یا غده‌های تیروئیدی: در تیروئید ممکن است کیست‌های جامد یا حاوی مایع تشکیل شوند که باعث بیماری گواتر و بزرگی غده تیروئید خواهند شد. این غده‌ها در اغلب موارد غیرسرطانی هستند.
- سرطان غده و بزرگ شدن تیروئید: سرطان ممکن است بر غده تیروئید تاثیر بگذارد و باعث تورم یک طرف آن شود. سرطان به اندازه تشکیل گره‌های خوش خیم شایع نیست و این نوع سرطان بین زنان رایج‌تر است.
- سیگار کشیدن: تیوسیانات موجود در تنباکو در جذب ید تداخل ایجاد می‌کند و می‌تواند سبب بزرگ غده تیروئید شود. خواندن این مطلب شما را در ترک سیگار راهنمایی خواهد کرد.
- تغییرات هورمونی: حاملگی، بلوغ و یائسگی می‌توانند در اختلالات تیروئیدی و تورم غده تیروئید تاثیر بگذارند.
- تیروئیدت: التهاب و تورمی که بر اثر عفونت به وجود آمده است می‌تواند بر غده تیروئید تاثیر گذاشته و سبب ایجاد بیماری گواتر شود.
- لیتیوم: لیتیوم که یک نوع داروی اعصاب و روان است که می‌تواند بر عملکرد تیروئید موثر باشد.
- ید بیش از اندازه: جذب ید بیش از حد، باعث بزرگ شدن غده تیروئید خواهد شد.
- رادیو تراپی: رادیو درمانی به خصوص در ناحیه گردن می‌تواند یکی از علل بروز گواتر باشد.
شناخت انواع گواتر
تشخیص نوع گواتر می‌تواند به پزشک در درمان و تشخیص علائم آن کمک کند. در این قسمت به چندین نوع گواتر اشاره خواهیم کرد و هرکدام را مختصر توضیح خواهیم داد.
- گواتر کلوئیدی یا بومی: این نوع گواتر بر اثر کمبود ید ایجاد می‌شود. همان طور که گفته شد کمبود ید باعث کم کاری تیروئید شده و غده تیروئید برای جبران میزان ترشح کم هورمون‌ها، شروع به ورم کردن می‌کند. افراد مبتلا به این نوع گواتر در مناطقی زندگی می‌کنند که دسترسی به غذاهای یددار ندارند.
- گواتر غیرسمی یا پراکنده: علت گواتر غیرسمی معمولا ناشناخته است. گرچه ممکن است گواتر یکی از عوارض مصرف داروی لیتیوم باشد. داروی لیتیوم داروی مصرفی بیماران دو قطبی است و برای درمان بیماری‌های خلقی استفاده می‌شود. گواتر غیرسمی بر تولید و ترشح هورمون‌های تیروئید تاثیر نمی‌گذارد و در این شرایط عملکرد تیروئید سالم و بدون مشکل است.
- گواتر گرهای سمی یا چند گرهای: این نوع گواتر با ورم کردن و بزرگ شدن یک یا چند گره کوچک تشکیل می‌شود. این توده‌های کوچک هورمون تیروئید را تولید می‌کنند و سبب بزرگ شدن غده تیروئید و پرکاری تیروئید آن می‌شوند.
- گواتر به صورت یک توده متورم: در این نوع گواتر تمام غده تیروئید ورم کرده و به صورت یک دست باد می‌کند.
- رتروسترنال: این نوع گواتر در پشت استخوان سینه رشد می‌کند و می‌تواند لوله تنفس، رگ‌های گردن یا مری را منقبض کند. برای درمان رتروسترنال ممکن است جراحی تجویز شود.
گواتر سمی چیست و چه تفاوت با گواتر غیر سمی دارد
بزرگ شدن غده تیروئید و بروز بیماری گواتر، ممکن است به دو صورت دیگر نیز دسته بندی شود؛ گواتر سمی و گواتر غیر سمی.
- علائم گواتر سمی: گواتری که با پرکاری تیروئید همراه باشد به عنوان گواتر سمی توصیف می‌شود. نمونه گواتر سمی شامل گواتر ناشی از بیماری گریوز، گواتر چند گرهای و آدنوم سمی (بیماری پلامر) می‌شود.
- گواتر غیر سمی: گواتری که دلیل به وجود آمدن آن کم کاری یا پرکاری تیروئید نباشد، گواتر غیر سمی نام دارد. نمونه‌هایی از گواتر غیر سمی عبارتند از، تیروئیدت لنفوسیتیک مزمن (بیماری هاشیموتو)، گواتر شناخته شده در بیماری گریوز اولیه، گواتر اندمیک، گواتر پراکنده، گواتر مادرزادی و گواتر فیزیولوژیک که در دوران بلوغ رخ می‌دهد.
حال با تعریف هر دو دسته گواتر می‌توانیم تفاوت بین این دو را متوجه شویم. تنها تفاوت موجود علت گواتر است. اگر گواتر به علت تیروئید کم کار یا پرکار باشد، سمی و اگر دلایل دیگری داشته باشد، غیر سمی است.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به گواتر قرار دارند
- داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های تیروئید سرطانی، تیروئید چند گرهای و مشکلات دیگری که به تیروئید مربوط می‌شود.
- افرادی به اندازه کافی ید دریافت نمی‌کنند.
- افراد شرایطی دارند که سبب کاهش جذب ید می‌شود.
- زنان. زنان بیشتر از مردان به بیماری گواتر مبتلا می‌شوند.
- افرادی که بیش از ۴۰ سال سن دارند. روند پیری بر بزرگ شدن غده تیروئید تاثیر می‌گذارد.
- افرادی که باردار یا یائسه هستند. دقیقا رابطه بین اختلالات تیروئیدی، بارداری و یائسگی مشخص نیست، اما این دوران‌ها تیروئید را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- افرادی که در ناحیه سر و گردن رادیوتراپی کردند. رادیوتراپی ممکن است نوع عملکرد تیروئید را تغییر دهد.
تشخیص گواتر به چه صورتی انجام می‌گیرد
پزشک متخصص غدد برای تشخیص گواتر باید معاینه بالینی انجام دهد و گلوی شما را برای هرگونه غده یا ورم معاینه کند. برای تشخیص دقیق و صحیح‌تر، پزشک انجام چندین آزمایش را توصیه می‌کند. در ادامه به این آزمایش‌ها اشاره خواهیم کرد:
- آزمایش خون
آزمایش خون می‌تواند سطح هورمون‌ها و پادتن‌های بدن را مشخص کند. اگر هر کدام از این موارد افزایش یا کاهش داشتند، نشان دهنده اختلالی مثل عفونت، التهاب یا بزرگ شدن غده تیروئید است. اگر سطح آنتی بادی‌های بدن بالا باشد، نشان دهنده مشکلی در سیستم ایمنی بدن است و ممکن است فرد مبتلا به نوعی بیماری خود ایمنی مثل بیماری گریوز یا هاشیموتو باشد.
- سونوگرافی تیروئید
شاید برای شما هم سوال شده باشد که سونوگرافی تیروئید چیست؟ سونوگرافی تیروئید در حقیقت تصویر گردن شما و سایز گواتر شما را نشان می‌دهد. با توجه به این تصاویر، پزشک می‌تواند نوع گواتر را تشخیص دهد. برای مثال سونوگرافی نشان می‌دهد گواتر از نوع چند گرهای است یا به صورت یک دست منتشر شده است. همچنین گواتر چند گرهای نیاز دارد تا توسط سونوگرافی هر چند بارکنترل شود تا رشد بیشتری نکند.
- اسکن از تیروئید
پزشک متخصص شما ممکن است اسکن از تیروئید را به شما پیشنهاد کند. این آزمایش معمولا در مواقعی که غده تیروئید در ترشح هورمون‌ها دچار مشکل است، توصیه می‌شود. اسکن از تیروئید اندازه غده تیروئید، میزان تورم آن و بیش فعالی بعضی یا تمام غدهی تیروئید را نشان می‌دهد.
- بیوپسی یا نمونه برداری از تیروئید
بیوپسی یا نمونه برداری در شرایطی انجام می‌شود که پزشک متخصص غدد نیاز به اطلاعات بیشتر درباره ماهیت غده دارد یا شک به سرطانی بودن آن کرده است. این فرآیند توسط سوزن نمونه برداری انجام می‌شود و مایعی که داخل توده‌های تیروئیدی است توسط این سوزن خارج می‌شود. این مایع در اختیار آزمایشگاه قرار می‌گیرد تا آزمایش‌های لازم بر روی آن را انجام دهد.
درمان گواتر
گواتر غیر سمی و ساده که بیشتر در بین مردم شایع لست، با مصرف غذاها و نمک ید دار قابل پیشگیری است. همچنین مکمل‌های حاوی ید وجود دارد که افرادی که دسترسی به غذاهای دریایی و یددار ندارند، می‌توانند از آن استفاده کنند.
درمان گواتر به علت به وجود آمدن آن بستگی دارد. اگر گواتر ساده و غیر سمی باشد و علائم و مشکلاتی به وجود نیاورد، نیازی به درمان ندارد و خود به خود بهبود می‌یابد.
کم کاری تیروئید: اگر علت به وجود آمدن گواتر کم کاری تیروئید باشد، باید ابتدا این کم کاری را با دارو جبران کرد تا بزرگ شدن غده تیروئید هم از بین برود. در کم کاری تیروئید باید داروهایی تجویز شود که کمبود هورمون T4 را جبران کند. یکی از این داروها لووتیروکسین است که در بدن تبدیل به هورمون T4 می‌شود. پزشک متخصص میزان این دوز را تا زمانی که این مشکل رفع شود، افزایش می‌دهد. پس از رفع مشکل کم کاری تیروئید تورم این غده هم متعاقبا از بین خواهد رفت.
پرکاری تیروئید: در اختلال پرکاری تیروئید هدف کاهش سطح هورمون‌های ترشح شده تیروئید است. در نتیجه باید داروهایی تجویز شود که به تدریج سطح این هورمون‌ها را کاهش دهد. یکی از این داروها تیونامید نام دارد که سبب کاهش ترشح هورمون‌ها می‌شود. یکی دیگر از راه‌های درمان پرکاری تیروئید و متعاقبا گواتر به وجود آمده، رادیو تراپی است. رادیو تراپی سبب کاهش عملکرد تیروئید و توقف تولید هورمون است.
عمل جراحی گواتر: جراحی گواتر برای کاهش اندازه و تورم گواتر انجام می‌شود. این جراحی در شرایطی که بیمار دچار علائم شدیدی مثل تنگی نفس و مشکل در بلعیدن باشد، انجام می‌شود. هنگامی که فرد بیهوش است جراح به برداشتن تمام یا قسمتی از غدهی تیروئید اقدام می‌کند.
خطرات بزرگ شدن غده تیروئید چیست
همان طور که گفتیم اگر بزرگی غده تیروئید به علت‌های کم کاری تیروئید و پرکاری آن باشد مشکل آفرین است. گواتر ساده و غیر سمی که مشکلی برای فرد ایجاد نکند، بدون درمان هم بهبود می‌یابد و بعد از مدتی از بین می‌رود. اما گواتر سمی در حالت شدید، ممکن است فرد را دچار تنگی نفس و مشکل در بلع کند. همچنین کم کاری تیروئید و یا پرکاری آن اگر بدون پیگیری و درمان رها شود، عواقب خوشایندی برای بیمار ندارد.
غده تیروئید که مسئول تنظیم متابولسیسم بدن است دچار مشکل می‌شود و بسیاری از عملکردهای اعضای بدن را دچار اختلال می‌کند. توصیه می‌شود در صورت مشاهده عوارض و علائم گواتر برای تشخیص صحیح و جلوگیری از بروز مشکلی به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید.
سخن پایانی
در این مقاله به علل و درمان بزرگ شدن غده تیروئید پرداختیم. امید است با مطالعه این متن، آگاهی بیشتری راجع به گواتر، انواع بیماری گواتر، تشخیص و درمان آن پیدا کرده باشید.
شاید از این موارد هم خوشتان بیاید
نظرات کاربران